بازار مشتقه فرابورس بزرگ می‌شود

معدن نیوز ۸ ساعت پیش + ۲۷ سایت دیگر

ابزار مشتقه چیست و در بورس چه کاربردی دارد؟

ابزار مشتقه یک اصطلاح مالی است که از یک طبقه دارایی مشتق می‌شود و ارزش واقعی خود را از دارایی‌های اصلی می‌گیرد. اگر به دنبال تنوع بخشیدن به سبد سهام خود هستید؛ مشتقات ایده خوبی هستند به شرطی که از قبل به درک کاملی از آن داشته باشید زیرا مشتقات ریسک بالاتری دارند و فرایند آن‌ها پیچیده‌تر است. این مقاله از آکادمی حامی سرمایه مشهد، برگزار کننده دوره های آموزش بورس در مشهد، درباره نحوه عملکرد مشتقات صحبت کردیم و همچنین راجع به رایج‌ترین انواع قراردادهای مشتقه، مزایا و خطرات معاملات آن‌ها را بحث کرده‌ایم.

ابزار مشتقه چیست؟

برای پاسخ به این سؤال که ابزار مشتقه چیست باید گفت قراردادی مالی بین دو یا چند نفر و یا بین یک خریدار و یک فروشنده است و از یک سری دارایی با ارزش مشتق شده است. به بیانی ساده‌تر این قراردادی است که برای تجارت هر نوع دارایی استفاده می‌شود که این دارایی‌ها می‌توانند گندم، نفت و یا طلا حتی ابزارهای مالی مثل اوراق قرضه بازار مشتقه فرابورس بزرگ می‌شود سهام و… باشند. قیمت این نوع قراردادها از بالا و پایین شدن قیمت دارایی که از آن مشتق شده‌اند ناشی می‌شود.

تریدرها ممکن است ابزار مشتقه را در ساختار خریدوفروش عادی یعنی کارگذاری‌ها، بروکرها و… معامله کنند و یا در خارج از بستر این کار را انجام دهند. درواقع ابزارهای مشتقه‌ که در ساختار اصلی معامله می‌شوند ایمن‌تر هستند و ریسک بازار مشتقه فرابورس بزرگ می‌شود کمتری دارند.

محصولات و خدمات بازار مشتقات چه هستند؟

همان‌طور که گفته شد بازار مشتقات از هر نوع دارایی برای استخراج ارزش استفاده می‌کنند. با رشد این نوع بازار از لحاظ ریسک، محصولات و خدمات بازار مشتقات را می‌توان به چهار دسته تقسیم‌بندی کرد که این چهار نوع عبارت‌اند از قرارداد آتی (Futures contract)، پیمان آتی یا فروارد (Forward Contract)، قرارداد اختیار معامله (Option contract)، قرارداد معاوضه یا سوآپ (Swap).

قرارداد آتی (Futures contract)

قرارداد آتی در بازار ابزار مشتقه به‌صورت دوطرفه است. یک طرف معامله خریدار یک دارایی را در تاریخی در آینده خریداری و در طرف درگیر معامله شخصی دارایی را در آن زمان به فروش می‌رساند. زمان خرید و فروش دارایی در آینده است و وقتی قیمت خرید یا فروش تأیید شود در آن زمان خریدار باید خرید را انجام دهد و فروشنده باید بفروشد حتی اگر قیمت دارایی برخلاف نظرشان باشد. در این نوع معاملات می‌توان از اهرم نیز استفاده کرد و دارایی خود را چندبرابر کرد و در نتیجه سود شما افزایش میابد اما در صورت ضرر، ضرر شما نیز زیادتر از حد معمول خواهد بود.

در این نوع ابزار مشتقه باید میزانی ودیعه نزد کارگذاری نگهداری شود سپس در صورت ضرر اگر ودیعه شما به زیر 75 تا 50 درصد ودیعه اولیه برسد شما کال مارجین خواهید شد. در نتیجه از شما درخواست می‌شود پول بیشتری به‌عنوان ودیعه واریز کنید. از آنجایی که معاملات درون کارگذاری و یک ساختار خریدوفروش انجام می‌شود معاملات صد درصد انجام می‌شود و هیچ طرف از معامله نمی‌تواند از معامله خود جا بزند.

پیمان آتی یا فروارد (Forward Contract)

این نوع قرارداد نیز مشابه قرارداد آتی در ابزار مشتقه است اما فرق آن این است که در پیمان آتی یا فروارد در محیط خارج از بورس و کارگزاری انجام می‌پذیرد. از این رو این نوع قرارداد ریسک بیشتری نسبت به قرارداد آتی دارد زیرا هریک از طرفین قرارداد ممکن است قادر نباشد به قرارداد خود عمل کند و در نهایت موجب ورشکستی دو طرف شود.

قرارداد اختیار معامله (Option contract)

این نوع قرارداد ابزار مشتقه نیز همانند قرارداد آتی عمل می‌کند و تفاوت آن این است که برخلاف قرارداد آتی معامله‌گر می‌تواند قرارداد خود را قبل از زمان تعیین شده به فروش برساند. به بیانی دیگر به معامله‌گر اختیار خرید یا فروش اعطا می‌کند.

از نظر زمان‌بندی فروش دو سبک امریکایی و اروپایی وجود دارد. در سبک آمریکایی قادر هستید از حق اختیار در قرارداد خود در هر زمانی قبل از روز انقضا استفاده کنید ولی در سبک اروپایی فقط در روز انقضا قادر به اجرا هستند.

برای مثال اگر معامله‌گری پیش‌بینی کند که قیمت سهمی در آینده بالا می‌رود و سهم را به قیمت 50 دلار خریداری می‌کند. اما او از ریسک پایین آمدن می‌ترسد از این رو از ابزار مشتقه استفاده می‌کند یک اختیار فروش بر روی قیمت 50 دلار خریداری می‌کند. پس از رسیدن زمان انقضا قرارداد قیمت هر سهم به 40 دلار سقوط کرده است ولی معامله‌گر می‌تواند از اختیار فروش خود استفاده کرده و سهم را به قیمت 50 دلار به فروش رساند. او فقط میزان پولی که در ازای خرید اختیار فروش خریداری کرده است؛ از دست خواهد داد.

قرارداد سوآپ (Swap)

سوآپ یکی از انواع متداول ابزار مشتقه است که اغلب برای مبادله جریان نقدی استفاده می‌شود. به عنوان مثال، یک معامله‌گر ممکن است از سوآپ نرخ بهره برای تغییر از وام با نرخ بهره متغیر به وام با نرخ بهره ثابت یا برعکس استفاده کند.

مثلاً شرکت A وامی با نرخ بهره متغیر 6 درصد دریافت می‌کند. در حال حاضر نرخ بهره 6 درصد است اما ممکن است کم یا زیاد شود. شرکت A برای پوشش ریسک تمایل به نرخ بهره ثابت دارد از این رو با شرکت B معامله می‌کند. معامله به این صورت انجام می‌شود که شرکت A نرخ بهره ثابت 7 درصد به B پرداخت می‌کند و B نرخ بهره متغیر بانک را می‌پردازد. اگر نرخ بهره متغیر به 5 درصد برسد A به‌اندازه 2 درصد ضرر کرده است ولی اگر این میزان به 8 درصد برسد A به‌اندازه 1 درصد سود کرده است.

شرایط سوددهی بازار مشتقات

در بازار ابزار مشتقه بسته به استراتژی تریدر و میزان ریسکی که او متحمل می‌شود، میزان سوددهی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله از جمله قراردادهایی هستند که ریسک کمتری دارند. بسته به نوع بازار انتخابی شرایط سوددهی بازار مشتقات نیز تحت‌تأثیر قرار می‌‍گیرد.

حجم معاملات بازار مشتقات

بازار ابزار مشتقه یکی از بزرگ‌ترین بازارها است و یک بازار بسیار غول‌پیکر به‌حساب می‌آید. دلیل آن این است که در این بازار هر نوع دارایی معامله می‌شود و همین موضوع این بازار را غول‌پیکر کرده است. برخی حجم این بازار را ۱۰ ۲۴ تخمین زده‌اند که این میزان برابر 10 برابر کل تولید ناخالص ملی جهان به‌حساب می‌آید. البته برخی محققان این عدد را مبالغه می‌دانند.

استفاده از ابزارهای مشتقه در بحران‌های اقتصادی

از آنجایی که از ابزار‌ مشتقه برای بیمه کردن سرمایه نیز استفاده می‌شود. استفاده از ابزارهای مشتقه در بحران‌های اقتصادی نیز رایج است به این صورت که در بحران اقتصادی سال‌های 2007 تا 2009 در امریکا فشار زیادی برای انتقال مشتقات به بازار بورس انجام شد.

خطرات بازار مشتقه

در بازار ابزار مشتقه خطراتی وجود دارد که ما در این بخش قصد داریم راجع به خطرات بازار مشتقه صحبت کنیم. در این بازار می‌توان از اهرم استفاده کرد. درواقع اهرم به معامله‌گر کمک می‌کند با حجم بیشتر معامله کند در نتیجه سود زیادتری نصیب معامله‌گر می‌شود. اما روی دیگر سکه بدتر است و در صورت ضرر، معامله‌گر ضرر زیادی متحمل می‌شود.

از دیگر خطرات این بازار این است که برخی از این نوع معاملات خارج از محیط کارگذاری‌ها (Over-the-counter) انجام می‌شود که این موضوع خطر جا زدن نفر مقابل را دوچندان می‌کند. خطرات این بازار می‌توان به موارد زیر خلاصه ‌کرد:

• تأثیر زیاد اهرم‌ها بر سود و ضرر
• حساس بودن به نوسانات دارایی‌های اصلی
• معاملات خارج از کارگذاری خطر جا زدن نفر مقابل را به همراه دارد
• فرایند معامله و ترید پیچیده
• ارزیابی سخت قیمت دارایی‌ها در این نوع بازار

مفهوم ابزار مشتقه

یکی از مفاهیم پرکاربرد در بازارهای مالی، ابزار مشتقه هستند که این ابزارها ارزش مستقلی ندارند و درواقع قراردادی نشئت گرفته از یک دارایی خاص هستند. این نوع قرارداد تعهد خرید و یا فروش یک دارایی را می‌دهد. به‌عنوان مثال دو شخص قرارداد خریدوفروش برای دو ماه دیگر یک دارایی فلزی با قیمت 280 دلار برای 10 سهم می‌بندند. اگر قیمت فلز به 340 دلار برسد در نهایت قرارداد با قیمت 280 دلار در پایان دو ماه بسته خواهد شد و خریدار 60 دلار سود کرده و فروشنده 60 دلار ضرر خواهد کرد.

کاربرد ابزار مشتقات

کاربرد ابزار مشتقه با توجه به نوع استفاده و اهداف معامله‌گر متفاوت است و به طور کلی به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شود که در ادامه به آن پرداخته‌ایم.

پوشش‌دهندگان ریسک (Hedgers): پوشش ریسک زمانی رخ می‌دهد که فردی دارایی را می‌خرد و آن را طی قرارداد آتی می‌فروشد. این فرد از منافع نگهداری دارایی بهره‌مند می‌شود در حالی که بدون ریسک دارایی را در آینده می‌فروشد. اما خطر بالارفتن ارزش را برای معامله‌گر به همراه دارد.

برای مثال یک شرکت هواپیمایی بزرگ می‌داند که برای ادامه فعالیت به نفت زیادی نیاز دارد و بر اساس تجربه می‌داند قیمت در آینده افزایش خواهد یافت. درنتیجه آن‌ها یک قرارداد آتی با تأمین‌کننده نفت منعقد می‌کنند تا قیمت‌های فعلی را برای مدتی قفل کنند تا تضمین کنند هزینه ثابت می‌ماند.

سفته‌بازان (Speculators): این افراد در این بازار به دنبال ریسک هستند نه پوشش آن به صورتی که دنبال خرید قراردادی آتی به قیمت پایین است در حالی که می‌دانند قیمت آن در آینده بالاست.

آربیتراژگران (Arbitrageur): این افراد با بررسی بازارهای مختلف، به دنبال کسب سود از محل اختلاف قیمت ابزار مشتقه یکسان هستند.

بررسی سالانه حجم مبادلات مشتقات

بانک BIS بررسی سالیانه حجم مبالات مشتقات در سال 2021 انجام داده است. داده‌ها نشان می‌دهند که در نیمه دوم سال 2021 مجموع مبالغ واقعی مبادله شده 600 تریلیون دلار بوده است که این رقم به طور قابل‌توجهی زیاد است و دلیل آن تنوع بازار ابزار مشتقه است.

حجم مبادلات بازار مشتقات در خارج از کارگذاری‌ها در سال 2014 در اوج خود قرار داشت و میزان آن به حدود 400 تریلیون دلار رسد اما ارزش آن در سال‌های بعد از 2014 افت داشت. البته حجم مبالات در سال 2019 افزایش داشته است ولی بعد از 2019 نیز دوباره نزول کرده است.

ماهیت مشتقات

در امور مالی اگر بخواهم این سؤال را که ماهیت ابزار مشتقه چیست پاسخ دهیم باید گفت قراردادی است بین خریدار و فروشنده که این قرارداد ماهیت اصلی خود را از یک دارایی خاص به دست می‌آورد. این مشتقات استفاده‌های گوناگونی دارند. یکی از اهداف استفاده از این نوع معاملات بیمه در برابر حرکات قیمت یک دارایی است. دارایی‌های مشتقه در محیط بورس و کارگذاری‌ها و خارج از آن (به طور مستقیم بین دو شرکت یا سازمان) مبادله می‌شود.

محیط نظارتی ابزار مشتقه

همان‌طور که به آن اشاره شد برخی از معاملات ابزار مشتقه در محیط کارگزاری انجام نمی‌شود. به این صورت که نهادی مثل کارگزاری نظارت بر روی این نوع معاملات ندارد. از این رو هر یک از طرف معاملات می‌تواند به‌راحتی از معامله خود کنار رود در صورتی که در محیط کارگذاری چنین اجازه‌ای به او داده نمی‌شود. هرچند ممکن است این نوع معامله‌ها سود بیشتری داشته باشد ولی ریسک معامله خارج از کارگزاری نیز دارد.

نتیجه‌گیری

در این مقاله به طور مفصل راجع به ابزار مشتقه‌ها صحبت کردیم. همان‌طور که در مقاله به آن اشاره شد این نوع معاملات ریسک‌های زیادی دارند و نداشتن تجربه در این نوع بازارها موجب از دست رفتن سرمایه می‌شود. این نوع معاملات بیشتر بین سرمایه‌داران بزرگ و شرکت‌ها رایج است. استفاده از ابزارهایی مثل اهرم در این بازار مجاز است اما نداشتن دانش استفاده از آن موجب از دست رفتن سرمایه می‌شود.

بازار مشتقه فرابورس بزرگ می‌شود

فرابورس ایران در راستای توجه به ظرفیت‌های جذاب بازار سرمایه با توسعه بازار اختیار معامله خرید و فروش در سهام، اقدام به معرفی ابزاری جدید به سرمایه‌گذاران و حرکت به سمت بازار دوطرفه کرده است.بازار مشتقه فرابورس بزرگ می‌شود

به گزارش مجله خبری نگار به نقل از فرابورس، رئیس اداره بازار مشتقات فرابورس ایران با اشاره به آغاز معاملات قرارداد‌های اختیار خرید و فروش در نماد ذوب‌آهن اصفهان، گفت: بر اساس برنامه‌ریزی‌ها شاهد توسعه این بازار طی روز‌های آتی خواهیم بود که ظرفیت‌های متنوعی را برای سرمایه‌گذاران و فعالان معامله‌گری ایجاد خواهد کرد.

سپیده رستمی‌نیا ضمن تاکید بر این موضوع که نماد‌های اختیار معامله اعم از خرید و فروش در سهام درج‌شده و پذیرش‌شده بازار‌های فرابورس، ظرفیتی فراتر از معاملات سهام در این بازار ایجاد می‌کند، اظهار داشت: قرارداد‌های اختیار خرید و فروش که به صورت قرارداد‌های استاندارد در بازار مشتقات معامله می‌شوند به معنای توافق بر سر انجام معامله‌ای خاص و با یک قیمت مشخص در مقطع زمانی مشخصی در آینده هستند.

او در تشریح بیشتر جزئیات این ابزار معاملاتی جذاب مثالی مطرح کرد و گفت: به عنوان مثال در معامله یک قرارداد اختیار خرید، خریدار اختیار خرید دارایی پایه را با قیمت مشخص و در زمان مشخصی به دست می‌آورد و از سوی دیگر فروشنده تعهد یا الزام به فروش دارایی را در صورت درخواست اعمال از سوی دارنده اوراق اختیار خرید خواهد داشت.

رئیس اداره بازار مشتقات فرابورس ایران با اشاره به اینکه قرارداد‌های اختیار خرید، با توجه به قیمت اعمال و زمان اعمال، می‌تواند با قیمت‌های متنوعی مورد معامله قرار بگیرد، ادامه داد: وجهی که در معامله قرارداد اختیار خرید از سمت خریدار به عرضه‌کننده اوراق پرداخت می‌شود برای به دست آوردن حق خرید دارایی با قیمت اعمال مشخص است و این نرخ به مراتب کمتر از قیمت دارایی پایه است.

به گفته او، سرمایه‌گذار با خرید اوراق اختیار خرید، می‌تواند با پرداخت مبلغی اندک، در مزایای افزایش قیمت دارایی پایه سهیم باشد و همزمان از افزایش قیمت اوراق اختیار خرید خود در بازار یا امکان اعمال اختیار خود در سررسید بهره‌مند شود.

رستمی نیا معتقد است این ویژگی اوراق مذکور علاوه بر ذخیره منابع برای روز‌های آتی، می‌تواند رفتار مبتنی بر تحلیل‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت را نیز در بازار تقویت کند.

رئیس اداره بازار مشتقات فرابورس ایران در ادامه به سایر مزایای قرارداد‌های مشتقه اشاره کرد و گفت: سهامداران و سرمایه‌گذاران می‌توانند با کسب شناخت بیشتر از انواع قرارداد‌های مشتقه، از مزایای بازار دوطرفه که امکان کسب سود در شرایط کاهش قیمت‌ها را نیز ایجاد می‌کند با استفاده از استراتژی‌هایی، چون فروش اختیار خرید یا خرید اختیار فروش بهره‌مند شوند.

وی تصریح کرد: از دیگر ویژگی‌های این ابزار معاملاتی مزیت اهرمی قابل توجه آن است که به دلیل مبلغ معامله در بدو ورود ایجاد می‌شود.

بازار مشتقه فرابورس بزرگ می‌شود

مدیرعامل بورس کالا با بیان اینکه ابزارهای نوین در راه است تا هزینه مبادله و تنظیم بازار در برنامه ششم توسعه کاهش یابد، گفت: ذخیره کردن کالا برای تنظیم بازار در دنیا منسوخ شده است.

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس به نقل از تسنیم، حامد سلطانی ‌نژاد گفت : برای مدیریت نوسان های بازارهای مالی باید از بازارهای خاص مدیریت این بازارها استفاده شود و ذهن برخی هنگام تلاطم ارزی به سمت بیمه و دخالت دولت با عرضه و تقاضا در بازار فیزیکی ارز می‌رود که روشی سنتی است.

وی افزود : امروزه نقش دولت از یک مداخله گر به ناظر تبدیل شده و بیشتر سیاستگذاری می‌کند و برای اینکه دولت سیاستگذار باشد نیازمند یک بستر است تا بخش‌های غیردولتی بازیگران این زمین باشند و دولت تنها ناظر باشد و قواعد بازی را تدوین کند.

این مقام مسئول اظهار داشت : البته درگام‌های نخست ممکن است دولت مجبور شود که دراین زمین بازی هم کند و در ادامه بتدریج این نقش را به دیگران واگذار ‌کند.

سلطانی ‌نژاد افزود : ابزارهایی که در بورس وجود دارد می‌تواند برای مدیریت و کنترل بازار استفاده شود و مصوبه اخیری که به‌عنوان پیشنهاد دولت در قالب برنامه ششم توسعه در مجلس تصویب شد گام بزرگی در همین جهت است. براساس این مصوبه باید برای نظارت و کنترل بازار به جای روش‌های سنتی از روش‌های نوین استفاده کرد که مهم‌ترین ابزار نوین دراختیار بورس قرار دارد.اینکه برای تنظیم بازار، کالا ذخیره کنیم و با هزینه بالا هنگام نیاز بازار توزیع کنیم دردنیا منسوخ شده،چراکه به راحتی با استفاده از بازارهای نوین این کار را می‌توان ساده‌تر و ارزان‌تر انجام داد.

وی تاکید کرد : نگرانی اصلی در بازارهای کالایی کمبود و افزایش قیمت کالاهاست. نهادی مانند شرکت پشتیبانی امور دام این دغدغه را دارد که از کمبود یا گرانی آن جلوگیری کند تا یک باره قیمت‌ها افزایش نیابد.

مدیر عامل بورس کالا گفت : در روش سنتی خوراک دام مانند ذرت و جو و حتی کالای نهایی مثل گوشت قرمز و مرغ از بازار داخل یا خارج خریداری و بدون آنکه برآورد دقیقی از میزان مصرف وجود داشته باشد درانبارها ذخیره می‌شود تا هنگام نیاز عرضه شود. اما در بورس شرکتی که تنظیم‌ کننده بازار است می‌تواند در بورس کالایی کشورهای بزرگ صادرکننده این محصولات مانند آرژانتین و برزیل برای چند ماه آینده سفارش خرید ثبت کند و موقعیت بگیرد. وعکس آن در بورس کالای ایران برای همان تاریخ سفارش فروش ثبت کند. در بورس از ابزارهایی می‌توان بهره برد که نیازی هم به پرداخت یک جای پول هنگام سفارش خرید ندارد. در قرارداد فوروارد تنها با پرداخت 10 درصد ارزش کالا درخواست به صورت رسمی ثبت می‌شود.

سلطانی نژاد اظهار داشت : با توافق‌هایی که می‌توان میان بورس کالای ایران و بورس‌ کشورهای مهم عرضه‌ کننده کالا در آینده منعقد کرد حتی نیازی به اعزام کارگزار برای عقد قرارداد خرید محصولات در کشورهای خارجی نیست.مدیران و مسئولان نهادهای تنظیم‌ کننده بازار به راحتی می‌توانند از طریق سیستم‌های آنلاین از محل دفتر کار خود سفارش خرید را ثبت کند. علاوه براین، این نوع سفارش ارزان تر از روش حضوری تمام می‌شود.

وی اعلام کرد : زمانی که کارگزار برای خرید محصولی به کشور دیگری سفر می‌کند نمی‌تواند به صورت مستقیم با تولیدکننده مذاکره کند و با واسطه باید مذاکره کند که قیمت نهایی کالا را افزایش می‌دهد. اقدام دیگری که می‌توان انجام داد این است که با پایاپای کردن کالاهای وارداتی و صادراتی با یک کشور از پرداخت پول خودداری کرد که تأثیر زیادی در کاهش قیمت و هزینه‌ها دارد.

به گفته مدیر عامل بورس کالا، هم‌اکنون جابه‌جایی پول و تبدیل آن به ارزهای مختلف کارمزدهای بالایی دارد. یکی از کارکردهای بورس‌ها تأثیر در کیفیت کالاها و توسعه تجارت است. برای مثال ایران یکی از بزرگترین صادرکننده‌های قیر درجهان است که به دلیل حضور واسطه‌ها این صادرات به بدترین روش انجام می‌شود. واسطه‌ها ضمن اینکه قیمت را دستکاری می‌کنند با مخلوط کردن آن با کالاهای دیگر کیفیت نهایی قیر ایران را نیز از بین می‌برند. اما اگر این صادرات از طریق ارتباط بورس‌ها با یکدیگر انجام شود. جلوی این ناهنجاری ها گرفته خواهد شد.

سلطانی نژاد گفت : این موارد با استقبال جهاد کشاورزی همراه شده ولی تغییر روشی که سالیان متمادی در کشور اجرا شده، کاردشواری است و درکنار فرهنگ‌سازی نیاز به تدوین مقررات و قوانین دارد که خوشبختانه یکی از مهم‌ترین آنهایعنی تأکید براستفاده از ابزارهای نوین برای تنظیم بازار در برنامه ششم توسعه آمده است.

وی درباره راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی گفت : در دوره اوج بحران‌های ارزی درجهان حتی امریکا که دارای ارز مرجع جهانی است نیز ازاین بحران در امان نبود و نخستین بازار مشتقه ارزی در بورس شیکاگو راه‌اندازی شد تا تمام کسانی که ارز دلار برای مبادلات خود استفاده می‌کنند دربرابر تلاطمات و نوسان های ارزی درامان بمانند.

سلطانی نژاد گفت : در این بازار ابتدا از دو ابزار فیوچرز(آتی) و آپشن(اختیار معامله) استفاده می‌شد و بعدها ابزارهای دیگری به آن اضافه شد و هم‌اکنون این بازار یکی از بزرگترین بازارهای دنیاست.

وی گفت : 30 سال پس از راه‌اندازی بازار شیکاگو کشورهای نوظهور و درحال توسعه هم به فکر راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی افتادند. اوج راه‌اندازی این بازار در دنیا زمانی بود که دلار به ثبات نسبی رسیده بود و سایر ارزها باید در برابر آن از خود محافظت می‌کردند.

این مقام مسئول تصریح کرد : با نوسان نرخ ارز ریسک اقتصادی و تجاری کشورها افزایش پیدا می‌کند و درمجموع باعث افت رتبه اعتباری آن کشور می‌شود ، بنابراین بازار مشتقه ارزی می‌تواند جلوی کاهش رتبه اعتباری کشورها را بگیرد. همچنین این بازار شرایطی را فراهم می‌کند که ارزهای محلی قابلیت معامله دربازار‌های جهانی را پیدا کنند و در ایران هم ضرورت راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی مشخص است.

سلطانی نژاد گفت : گرچه در سال‌های قبل به دلیل محدودیت‌ها امکان راه‌اندازی این بازار وجود نداشت ، اکنون با کاهش سهم دولت از بازار ارز راه‌اندازی این بازار آسانتر انجام می‌شود. درحال حاضر سهم دولت از بازار ارز که زمانی به 90 درصد می‌رسید به حدود 50 درصد کاهش یافته و بقیه آن دراختیار سایر بازیگران مانند پتروشیمی‌ها و صنایع صادراتی است.بنابراین زمینه برای راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی فراهم است و مانند گذشته عمده ارز دراختیار دولت نیست.

وی اظهار داشت : در بازار فیزیکی به دلیل اینکه روی ارز فیزیکی یعنی ارزی که هم‌اکنون در بازار وجود دارد ، حساب می‌کنیم، به راحتی برخی از بازیگران می‌توانند از طریق ارز در اختیار خود بازار را تحت تأثیر قراردهند. اما در بازار مشتقه ارزی بخش عمده‌ای از معاملاتی که انجام می‌شود منجر به تحویل ارز فیزیکی نمی‌شود. هرچند با توجه به مصوبات کمیته فقهی بورس بنای بازار برتحویل است. ولی خاصیت بازارهای مالی این است که نوسان را مدیریت کند.

مدیرعامل بورس کالا افزود : در بازار واقعی وقتی سوداگر در برابر عرضه واقعی ارز قرار می‌ گیرد در صورتی که عده‌ای با تبانی از عرضه ارز خودداری کنند طبیعی است که تقاضای موجود پاسخ داده نمی‌شود و قیمت‌ها افزایش می‌یابد.اما اگر بازار مشتقه ارزی داشتیم بدون ارز فیزیکی می‌توانستیم بازار را مدیریت کنیم.

سلطانی نژاد گفت : در این بازار بنا برآینده نگری است که در قالب قراردادهای آتی یا فیوچرز است و متقاضی در این بازار مبادله تعهد به تعهد انجام می‌دهد و از بازار فیزیکی کاسته نمی‌شود. در بازار مشتقه عده‌ای که پیش‌بینی می‌کنند قیمت ارز افزایش می‌یابد در برابر کسانی که فکر می‌کنند قیمت ثابت یا پایین می‌آید قرار می‌گیرند و برای آینده اقدام به خرید و فروش ارز می‌کنند. بنابراین عده‌ای که پیش‌بینی می‌کنند قیمت ثابت می‌ماند در برابر کسانی که قائل به افزایش قیمت هستند قرارگرفته و این دو گره سفته باز در بازار مشتقه موقعیت می‌گیرند.

وی گفت : برخی تصور می‌کنند در بازار مشتقه ارزی ما به دنبال رسمیت بخشیدن به سفته بازی هستیم. درحالی که تجربه جهانی نشان می‌دهد هرچند بخشی از فعالان بازار مشتقه ارزی سفته بازان و واسطه‌ها هستند ولی سایر فعالان اقتصادی و تجاری و سرمایه‌گذاران خارجی نیز می‌توانند با خرید و فروش ارز در این بازار نسبت به پوشش ریسک خود اقدام کنند.

این مقام مسئول افزود : نباید واسطه‌ها نرخ ارز را درکشور تعیین کنند ما باید برای آنها قواعدی تعیین کنیم که پول واسطه‌ها در خدمت مدیریت بازار ارز قرار گیرد. برای مثال در هفته‌های اخیربانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز مجبور شد تا ارز فیزیکی به بازار تزریق کند یا در سال‌های 90 و 91 که اوج نوسان های ارزی کشور بود مسئولان وقت بانک مرکزی برای مدیریت این شرایط پیش فروش سکه طلا را آغاز کردند و صف طویلی از متقاضیان خرید سکه در مقابل بانک کارگشایی ایجاد شد.این درحالی است که همین کار را با هزینه کمتر می‌توان در بازار مشتقه انجام داد.

سلطانی نژاد درباره اینکه چگونه می‌توان واسطه‌ها و سفته‌بازان را مدیریت کرد ؟ گفت : به راحتی می‌توان با راه‌اندازی یک سیستم اینترنتی خریداران و فروشندگان ارز و طلا را به معاملات آتی هدایت کرد بدون اینکه به ارز فیزیکی نیاز باشد. در واقع در کشوری که واحد پولی آن ریال است به ارز فیزیکی زیادی نیاز نیست و ارز خارجی باید درحساب‌های خارجی بانک‌های داخلی و خارجی و بانک مرکزی سپرده شود تا هنگام نیاز پرداخت شود.

وی گفت : بانک مرکزی به‌عنوان تنظیم‌ کننده بازار ارز می‌تواند در بازار مشتقه ارزی برای آینده موقعیت خرید یا فروش غیرانتفاعی بگیرد و نوسانی را که در آینده پیش‌بینی می‌شود مهار و مدیریت کند.

مدیرعامل بورس کالا در باره قرارداد آتی که برای آینده خرید و فروش انجام می‌شود، هم اظهار داشت : در قرارداد آتی عده‌ای با پرداخت 10 تا 15 درصد از ارزش معامله برای آینده موقعیت خرید می‌گیرند و درمقابل عده‌ای در موقعیت فروش قرار می‌گیرند. دولت نیز با توجه به قدرت اقتصادی که در اختیار دارد براحتی می‌تواند در بازار مشتقه سفته‌بازان را نیز کنترل کند. درکشورهایی مانند برزیل و آرژانتین که بازار مشتقه ارزی دارند بانک مرکزی به‌عنوان بازیگری که به دنبال انتفاع نبوده دراین بازار حضور داشته است.موقعیت‌های خرید یا فروشی که بانک مرکزی این کشورها در بازار مشتقه می‌گیرند نه برای کسب سود که برای مدیریت بازار است و سرجمع عملیات ارزی آنها دراین بازار بدون زیان و سود است.

سلطانی نژاد تصریح کرد : در بازار فارکس تنها ارزهای جهان روا معامله می‌شود و کشوری که قصد مدیریت پول ملی خود در برابر سایر ارزهای جهانی را دارد نمی‌تواند از طریق فارکس موفق باشد. برهمین اساس سایر کشورها نیز برای مدیریت بازار ارز خود از بورس استفاده می‌کنند. علاوه براین تمام ابزارهای فارکس برای معاملات خرد طراحی شده است.همچنین بخش عمده‌ای از معاملات فارکس صوری است. به جرأت می‌توان گفت که بخش عمده‌‌ای از معاملات فارکس واقعیت ندارد و مانند یک بازی رایانه‌ای در همان محیط جابه جا می‌شود و هیچ ارزی تخصیص داده نمی‌شود و مانند بازار مشتقه تعهدی وجود ندارد. ازنظر شرعی نیز اکثر ابزارهای این بازار اشکال دارد و در حکم شرط‌‌بندی است. درمجموع فرمان این بازار نیز در دست بازیگران نیست و تنها بازیگران حرفه‌ای در آن دوام می‌آورند و مبتدی‌ها نابود می‌شوند اما در بازار مشتقه ارزی این گونه نیست.

وی گفت : در بازار مشتقه ارزی درکنار کنترل واسطه‌ها دنبال این هستیم که ریسک حضور سرمایه‌گذاران خارجی در عرصه‌های اقتصادی را کاهش دهیم. در سال‌های 90 و 91 شماری از سرمایه‌گذاران خارجی پس از چند سال حضور در ایران با وجودی که سود مناسبی از سرمایه‌گذاری خود به دست آورده بودند ولی در زمان تبدیل ریال به دلار یا یورو با زیان سنگینی مواجه شدند.

این مقام مسئول افزود : برخی اعتقاد دارند که بازار مشتقه ارزی زمانی کارآیی دارد که ارزش پول ملی در برابر سایر ارزها هم کاهش و هم افزایش داشته باشد چراکه در کشورما از سالیان دور تاکنون همواره ارزش پول ملی در برابر دلار با افت مواجه شده و در چنین بازار یک طرفه‌ای نمی‌توان بازار مشتقه ارزی راه‌اندازی کرد. درپاسخ به این ایراد باید گفت بررسی نوسان های نرخ ارز در طول تاریخ ایران نشان می‌دهد روند کلی افت ریال بوده ولی در مقاطعی این ارزش نوسان داشته است. برای مثال در همین ماه اخیر پس از آنکه دلار به بیش از 4 هزار تومان رسید ولی دوباره به کانال 3800 تومان بازگشت. بنابراین هدف ما این است که همین نوسان ها را مدیریت کنیم. از سوی دیگر انحراف معیار که میزان نوسان نرخ ارز را نشان می‌دهد حتی از روبل روسیه و یوان چین نیز بیشتر بوده است و این نوسان نیاز به مدیریت دارد.

حامد سلطانی‌نژاد گفت : در مورد طلا نیز در مجموع واحد ریال در برابر اونس طلا افت کرده ولی در بازار مشتقه سکه طلا از ابتدای راه‌اندازی تاکنون بالغ بر 120 هزار میلیارد تومان سکه معامله شده است که همین نوسان و بالا و پایین شدن قیمت متقاضیان را به خرید و فروش طلا در بازار مشتقه ترغیب کرده است.

وی افزود : بخش قابل توجه از فشاری که قرار بود به بازار نقد سکه وارد شود توسط بازار مشتقه مهار شد و روزهای اخیر بین 500 تا هزار میلیارد تومان قرارداد آتی سکه منعقد شده و از ابتدای سال‌ جاری تاکنون این رقم به بیش از 20 هزار میلیارد تومان می‌رسد که اگر این رقم وارد بازار نقد سکه می‌شد به طور قطع شاهد نوسان قیمتی خیلی بیشتری دربازار سکه بودیم. البته با افزوده شدن سایر بازیگران به این بازار تأثیر آن نیز بیشتر خواهد شد.درکنار آن اخیراً ابزار آپشن یا اختیار معامله را نیز در بازار مشتقه سکه طلا راه‌اندازی کرده‌ایم که این ابزار جدید هم طیف گسترده تری از خدمات را تحت پوشش ریسک قرار می‌دهد.

مدیرعانل بورس کالا گفت: همچنین گواهی سپرده سکه طلا نیز از اواخر سال گذشته راه‌اندازی شد که این امکان برای کسانی است که قصد خرید سکه نقدی دارند که بدون مراجعه حضوری به بازار و پذیرفتن ریسک اصل بودن و نگهداری آن به صورت آنلاین سکه مورد نظر خود را خریداری می‌کنند درحالی که سکه فیزیکی در خزانه بانک‌های کشور محفوظ مانده است. حتی اگر کسی سکه نقد در منزل یا شرکت داشته و قصد فروش آن را داشته باشد خودروی حمل اسکناس در منزل یا شرکت سکه را تحویل گرفته و اوراق قانونی فروش را به نام فروشنده صادر می‌کند که به آن عملیاتتبدیل به اوراق بهادار گفته می‌شود.

سلطانی نژاد گفت : استقبال از بازار مشتقه سکه و ابزارهای مختلف آن کم نیست ولی درصورتی که ساعات کاری این بازار اصلاح شود به طور قطع شمار معامله گران آن بیشتر می‌شود. درشرایطی که در بورس کالا ساعت معامله از 9 صبح تا 7 شب است ولی به دلیل اینکه بازار مشتقه روی بستر بورس اوراق بهادار قرار دارد معاملات آن تنها بین ساعت 8:00 تا 15:30 امکان پذیر است که محدودیت زیادی به همراه دارد.برهمین اساس قرار است ساعت کاری این بازار تا 19:00 افزایش یابد.

وی در باره یکسان‌ سازی نرخ ارز و تاثیر ان بر راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی گفت: یکسان‌سازی نرخ ارز برای بازار مشتقه اهمیت دارد ولی شرط اصلی نیست. با توجه به اینکه بازار مشتقه از بازار نقد ارز علامت می‌گیرد زمانی می‌توان شاهد بازار ارز نقدی قوی بود که تمام عرضه در برابر تمام تقاضا قرار گیرد اما هم‌اکنون به دلیل اختصاص بخشی از ارز به‌عنوان ارز مبادله‌ای از قدرت بازار نقد کم شده ولی زمانی که ارز تک نرخی شود این مشکل از بین می‌رود.

سلطانی نژاد اظهار داشت : در جلسات شورای عالی بورس با وجودی که راه‌اندازی بازار مشتقه تکلیف قانونی است ولی اعضای شورا به استدلالات بانک مرکزی احترام گذاشتند تا فرصت کافی برای یکسان‌سازی نرخ ارز داشته باشد. علاوه براین قرار شد برای فراهم کردن بستر، بازار بین بانکی ارز در کشور ایجاد شود که هم‌اکنون آغازشده است.

جدیدترین‌های «بازار مشتقه»

معدن نیوز ۸ ساعت پیش + ۲۷ سایت دیگر

پایگاه خبری معدن نیوز -براساس اعلام مدیریت بازار مشتقه و صندوق های کالایی بورس کالای ایران، پذیره نویسی واحدهای صندوق سرمایه گذاری در اوراق بهادار مبتنی بر طلای صبا با نماد نفیس از روز سه شنبه (26 مهر) در بورس کالای ایران آغاز می شود و به مدت 3 روز کاری یعنی تا شنبه 30 مهر ادامه می یابد .

آغاز دوره قراردادهای اختیار معامله خرید و فروش سهام ذوب آهن

خبرگزاری اقتصادی ایران ۱۴۰۱/۰۷/۲۳ - ۰۰:۴۰ + ۱ سایت دیگر

اقتصاد ایران: دوره معاملاتی قراردادهای اختیار معامله خرید و فروش بر روی سهام ذوب آهن در سررسید بهمن از دوشنبه در بازار مشتقه بورس تهران آغاز می شود.

یک هفته با معاملات مشتقه

دنیای اقتصاد ۱۴۰۱/۰۷/۲۳ - ۰۰:۲۷

دنیای اقتصاد-امیرعلی جراحی : در هفته سوم پاییز، بازار مشتقه هفته متعادلی را پشت سر گذاشت. بررسی ها نشان می دهد به دلیل اینکه آمار معاملاتی مانند ارزش معاملات، حجم معاملات و غیره در چند ماه اخیر رشد خوبی را به ثبت رسانده است .

ثبات در بازار مشتقه

دنیای اقتصاد ۱۴۰۱/۰۷/۱۶ - ۰۰:۲۴ + ۱ سایت دیگر

دنیای اقتصاد- امیرعلی جراحی : بازار مشتقه به عنوان یکی از بخش های پر کاربرد بازار سرمایه، راه خود را در بورس تهران پیدا کرده و در چند ماه اخیر با استقبال بیشتر فعالان بازار سرمایه در حال مواجه شدن است .

رکورد جدید ارزش معاملات

می متالز ۱۴۰۱/۰۷/۰۹ - ۲۲:۴۵

می متالز - بازار مشتقه مدتی است که در آمار های معاملاتی مانند ارزش معاملات و حجم معاملاتش روند صعودی را در پیش گرفته است.

کم کاری مشتقه در هفته آخر

دنیای اقتصاد ۱۴۰۱/۰۷/۰۲ - ۰۰:۱۰

دنیای اقتصاد- امیرعلی جراحی : بازار مشتقه در آخرین هفته از تابستان عملکردی مشابه با میانگین همین فصل را در کارنامه خود رقم زد. این بازار نوپا نسبت به اولایل فصل اخیر رشد نسبتا خوبی در ارزش معاملات و حجم معاملات داشته است .

رونق روزافزون بازار مشتقه

دنیای اقتصاد ۱۴۰۱/۰۶/۳۱ - ۰۰:۳۲ + ۱ سایت دیگر

دنیای اقتصاد - امیرعلی جراحی : بازار مشتقه روز چهارشنبه 30 شهریور آن طور که آمار ها نشان می دهند، از رونق خوبی برخوردار بود. با توجه به روند چندماهه آمار معاملاتی مانند ارزش معاملات یا حجم معاملات .

بی اعتمادی بازار مالی کالایی به صعود ارزی

دنیای اقتصاد ۱۴۰۱/۰۶/۲۴ - ۰۰:۱۰ + ۱ سایت دیگر

دنیای اقتصاد - راضیه احقاقی : صعود نرخ ارز در بازار آزاد ظرف روزهای ابتدایی هفته جاری، زمینه رشد قیمت گواهی سکه، افزایش ارزش صندوق طلا و مثبت شدن جریان ورود نقدینگی به بازار مشتقه بورس کالا را مهیا کرد .

رونق اختیار در آخرین روز هفته

دنیای اقتصاد ۱۴۰۱/۰۶/۲۴ - ۰۰:۱۰

دنیای اقتصاد - امیرعلی جراحی : بازار مشتقه بورس تهران روز چهارشنبه، مانند اکثر روزهای کاری چندماه گذشته، با رشد نسبی همراه بود. با نگاهی به آمار معاملاتی روز اخیر و مقایسه آن با میانگین فصلی، متوجه می شویم که بازار از شرایط خوبی برخوردار بوده است .

رخوت در بازار مشتقه

دنیای اقتصاد ۱۴۰۱/۰۶/۲۰ - ۰۰:۰۵ + ۱ سایت دیگر

دنیای اقتصاد - امیرعلی جراحی : بازار مشتقه در روز شنبه همانند روز های قبل، رونق چشمگیری نداشت، به طوری که آمار معاملاتی این بازار در روز یادشده کمتر از میانگین دو ماهه اخیر بود. به این ترتیب در این روز بازار مشتقه به روند کم رمق خود ادامه داد و نتوانست تغییرات چشمگیری را به همراه داشته باشد .

راه اندازی معاملات برخط آتی، گامی بزرگ در مسیر توسعه بازار سرمایه کشور

جامع نیوز: مراسم رونمایی از سامانه معاملات برخط بازار مشتقه کالایی در بورس کالای ایران با حضور رییس سازمان بورس اوراق بهادار و هیات همراه، مدیرعامل بورس کالای ایران و هیات مدیره و مدیران ارشد این بورس برگزار شد. به گزارش جامع نیوز، دکتر حسین پناهیان مدیرعامل این بورس به نخستین سخنران این مراسم گفت: […]

جامع نیوز: مراسم رونمایی از سامانه معاملات برخط بازار مشتقه کالایی در بورس کالای ایران با حضور رییس سازمان بورس اوراق بهادار و هیات همراه، مدیرعامل بورس کالای ایران و هیات مدیره و مدیران ارشد این بورس برگزار شد.
به گزارش جامع نیوز، دکتر حسین پناهیان مدیرعامل این بورس به نخستین سخنران این مراسم گفت: یکی از استراتژی های اصلی شرکت بورس کالای ایران، توسعه بازار مشتقه و ابزارهای مالی است که در این بین یکی از موضوعات مهم، دسترسی آسان، امن و سریع سرمایه گذاران به سامانه معاملات آتی بوده که امروز با راه اندازی معاملات آنلاین آتی، شاهد برداشتن گامی مهم در بازار سرمایه کشور در حوزه ابزارهای مشتقه هستیم.
دکتر پناهیان افزود: حدود ۶ سال از عمر معاملات آتی در بورس کالای ایران می گذرد و نرم افزار های این بازار به صورت کاملا بومی و زیر نظر کارشناسان بورس کالا طراحی و اجرا شده است.
او ادامه داد: از ابتدای راه اندازی معاملات آتی در بازار مشتقه بورس کالا تا به امروز بالغ بر ۸ میلیون و ۶۹۲ هزار قرارداد در این بازار تسویه شده و ارزش معاملات نیز به ۸۵۰ هزار میلیارد ریال رسیده است.
وی تصریح کرد: با توجه به توسعه سیستم نرم افزاری و افزایش بازیگران این بازار ، ما به سمت توسعه دارایی های پایه در بازار مشتقه رفته ایم به طوریکه علاوه بر سکه، امسال قرارداد آتی زیره سبز راه اندازی و تا اواخر امسال معاملات آتی کنجاله سویا نیز افتتاح می شود.
مدیرعامل بورس کالای ایران گفت: هدف گذاری که برای بازار مشتقه داریم، رسیدن نسبت ارزش معاملات آتی به نقدی، ۴ به ۱ (۷۵ درصد مشتقه، ۲۵ درصد نقدی)است که سال ۹۱ این نسبت ۵۰ به ۵۰ درصد بوده، سال گذشته و امسال نیز ۴۵ به ۵۵ درصد بوده که امیدواریم راه اندازی معاملات آنلاین آتی ما را برای رسیدن به هدف اصلی یاری کند.
به گفته دکتر پناهیان، یکی از ایده آل های بورس کالا در حوزه مشتقه، معاملات ۲۴ ساعته و ادامه معاملات در روزهای جمعه با توجه به باز بودن بازارهای جهانی است که این هدف گذاری ها نیز انجام شده است.
وی با اشاره به اینکه ورود به معاملات آتی به دانش تخصصی نیاز دارد افزود: سرمایه گذارانی که بخواهند معاملات آتی را به صورت آنلاین انجام دهند، علاوه بر حضور در یک آزمون، باید قبلا در سامانه معاملات هزار قرارداد منعقد کرده باشند تا شاهد نوسانات غیر عادی در روند معاملات نباشیم.
مدیرعامل بورس کالای ایران ادامه داد: خوشبختانه با حمایت های سازمان بورس و اوراق بهادار، توسعه ابزارهای مشتقه سرعت گرفته به طوریکه در سال ۹۴ شاهد آغاز معاملات محصولات کشاورزی و صنعتی در سامانه قراردادهای آتی خواهیم بود که این روند در نیمه دوم سال آینده تقویت می شود.
دکتر پناهیان در ادامه به یکی از انتقادهای رسانه ها در روزهای اخیر اشاره کرد و گفت: در برخی انتقاد ها عنوان می شود که بورس کالا از مسیراصلی خود یعنی توسعه ابزارهای مشتقه و معاملات کاغذی دور شده است اما در این زمینه باید توجه کرد تجربه و عمر بورس های کالایی از ۲۰۰ سال از گذشته و این بورس ها در ابتدا دارای بازار نقدی قوی بوده اند و بعد از آن اقدام به راه اندازی ابزارهای مشتقه کرده اند.
وی افزود: با توجه به عمر کوتاه بورس کالای ایران در مقایسه با بورسهای کالایی جهان، از برنامه های مهم ما پس از روند مطلوب معاملات نقدی، توسعه معاملات مبتنی بر اوراق بهادار و دارایی های پایه است.
وی در پایان با تاکید بر اینکه نرم افزار معاملات آتی کاملا بومی بوده و اکنون به سیستم چند بانکی متصل شده است افزود: با ایجاد معاملات آنلاین آتی، همه سرمایه گذاران در سراسر دنیا می توانند در سیستم معاملاتی آتی بورس کالای ایران ثبت سفارش دهند و معامله کنند.