نحوه تامین منابع مالی در ایران

ارائه‌ مشاوره در زمینه‌ی انواع روش‌های تأمین مالی و سرمایه‌گذاری و توانایی برقراری ارتباطات مؤثر با برترین تأمین‌کنندگان مالی بین‌المللی

نحوه تامین منابع مالی در ایران

ارائه‌ی انواع روش‌های تأمین مالی (فاینانس) پروژه از طریق بانک‌ها، مؤسسات تأمین مالی و بیمه‌گران اعتباری در سطح بین‌‌‌المللی (با در نظر گرفتن شرایط فعلی کشور)

مبحث تأمین منابع مالی (فاینانس) از مهم‌ترین ارکان در اجرای پروژه‌هاست. با توجه به محدود بودن منابع مالی در هر کشور نحوه تامین منابع مالی در ایران و همچنین اهمیت استفاده از دانش فنی و تجهیزات شرکت‌های خارجی، موضوع جذب منابع مالی از خارج کشور، راهکاری مهم برای تأمین مالی پروژه‌ها به‌ویژه برای پروژه‌های بزرگ است. در کشوری مانند ایران که نیاز به توسعه‌ی ساختارهای زیربنایی وجود دارد، جذب منابع مالی خارجی امری بسیار ضروری به نظر می‌رسد.

شایان ذکر است آنچه به کشورها در جذب منابع خارجی برای پروژه‌ها کمک می‌کند، وجود ثبات و امنیت در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی، شفافیت در قوانین و مقررات، حذف مقررات زائد، بهبود فضای کسب‌وکار و غیره است.

لازم به ذکر است که فاینانس پروژه‌ها می‌تواند در قالب سه ساختار اصلی صورت پذیرد:

الف) تأمین‌مالی شرکتی (Corporate Finance): در این روش شرکتی که می‌خواهد پروژه را اجرا کند، با تکیه بر توانایی‌های مالی خود، اقدام به جذب تأمین مالی کرده و در نهایت مسئولیت بازپرداخت فاینانس را برعهده دارد.

ب) تأمین‌ مالی پروژه‌محور (Project Finance): در این روش، تأمین‌ مالی یا سرمایه‌گذاری انجام‌شده در پروژه صرفاً بر اساس سودآوری (جریان نقدینگی) پروژه بوده و مسئولیت بازپرداخت فاینانس بر عهده شرکت پروژه است.

ج) تأمین مالی ساختاریافته (Structured Finance): این روش ترکیبی از دو روش فوق است، بدین معنا که اعطای فاینانس بر مبنای ارزیابی توان مالی شرکت مادر و همچنین سودآوری پروژه است.

نکته: باید توجه داشت که «تأمین مالی پروژه‌ها» (Financing a project) در معنای عام که به معنی تأمین مالی یک پروژه به هر روشی است، با «تأمین مالی پروژه‌محور» (Project Finance) فرق دارد، اکه البته هم در سطح بین‌المللی و هم در ایران، این لغات گاهی اوقات جایگزین یکدیگر استفاده می شوند.

در تأمین مالی پروژه، دو روش اصلی وجود دارند:

1. جذب سرمایه (Equity): در این روش، منابع مالی سرمایه‌گذاران به روش‌های مختلفی همچون سرمایه‌گذاری مستقیم، انتشار اوراق قرضه، فروش سهام در بازار بورس و غیره جذب می‌شوند.

2. ایجاد بدهی (Debt) : در این روش، شرکت پروژه (SPV) یا شرکت مادر، به روش‌های مختلف با ایجاد بدهی اقدام به جذب سرمایه می‌کند.

تأمین مالی از طریق ایجاد بدهی، ابزارهای مختلفی دارد که برخی از آنها عبارتند از:

• تسهیلات بانکی (شامل تسهیلات از بانک‌های توسعه‌ای و چندجانبه و تسهیلات با شرایط ترجیهی)
• اعتبارات بانکی مشتمل بر خطوط اعتباری، اعتبارات اسنادی مدت‌دار، یوزانس، ریفاینانس و …
• پوشش مؤسسات بیمه اعتباری ملی یا چندجانبه (به‌عنوان پشتوانه ابزارهای مالی و بانکی)
• بیع متقابل (Buy back)
• روش‌های مختلف تأمین مالی پروژه در قالب مشارکت در ساخت همچون EPC,BOT,BOO, BOOT

استفاده از این ابزارها، به ویژگی‌های پروژه همچون بخش صنعت (Sector)، سودآوری و ریسک‌های مالی، کشور میزبان و ریسک‌های سیاسی و اقتصادی آن، شروط سرمایه‌گذار و غیره بستگی دارد.

بهره‌مندی از فاینانس پروژه‌ها از منابع خارجی (که در برخی اوقات در پروژه‌های بزرگ، ترکیبی از ابزارهای مختلف با ساختاری پیچیده است)، مستلزم وجود دانش تخصصی این حوزه و ارتباطات گسترده بین‌المللی است. متأسفانه در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌ها، این ارتباطات و دانش تخصصی به حد نیاز توسعه نیافته و بسیاری از صاحبان پروژه‌ها به دلیل شرایط موجود، امکان دسترسی به فاینانس بین‌المللی را از دست داده‌اند.

تیم حرفه‌ای و تخصصی «ایران بیزهاب» با داشتن دانش و ارتباطات گسترده در حوزه فاینانس به‌ویژه «تأمین مالی با پوشش مأسسات بیمه اعتبار صادراتی» (ECA-backed finance)، این امکان را دارد برای کلیه‌ی پروژه‌های داخل ایران و کشورهای منطقه، بسته به شرایط پروژه، تأمین‌کننده مالی یا سرمایه‌گذار معرفی کند.

در راستای این خدمت، «ایران بیزهاب» آمادگی دارد به‌عنوان مشاور قابل اعتماد در طراحی ساختار تأمین مالی، تهیه‌ی اسناد لازم برای معرفی پروژه، انجام مذاکرات با طرف‌های خارجی و سایر موارد لازم، در مراحل مختلف کار در کنار شرکت صاحب پروژه باشد.

ارائه‌ مشاوره در زمینه‌ی انواع روش‌های تأمین مالی و سرمایه‌گذاری و توانایی برقراری ارتباطات مؤثر با برترین تأمین‌کنندگان مالی بین‌المللی

استراتژی تامین مالی خرد در ایران

انواع روش های تامین مالی خرد، مهم ترین طرح ها و برنامه ها و پیشنهاد بهبود تامین مالی خرد در ایران

اندیشکده تعاون و توسعه علی آقاجانی ۳۱ مرداد ۱۴۰۱

یکی از راه های تامین سرمایه برای کسب وکارهای نوپا و خرد در کشورهای درحال توسعه، تامین مالی خرد (ارائه خدمات مالی محدود به افراد با درآمد کم و فعالیت های تجاری غیر متشکل و کوچک) است. فعالیت های تامین مالی خرد به طور فزاینده ای توسط موسسات مالی شامل بانک ها و مؤسسات غیر بانکی، در حال گسترش است. در برخی موارد این خدمات، فعالیت اصلی موسسه مالی را تشکیل داده و در برخی دیگر تشکیل دهنده قسمتی از فعالیت های متنوع بانک یا موسسه است. برنامه های تامین مالی خرد به منظور ایجاد اشتغال زایی و فقرزدایی ازجمله برنامه هایی است که با ایجاد و گسترش فعالیت های درآمدزا به ویژه برای زنان کم درآمد، در زمینه توسعه جوامع محلی توجه های زیادی به آن جلب شده است.

کلیدواژه: تامین مالی خرد، تعاونی ها، فقرزدایی

ضرورت و اهداف پژوهش

تامین مالی خرد را می توان به عنوان سازوکار عرضه خدمات مالی گوناگون به گروه های با درآمد پایین تعریف کرد. این افراد معمولا به دلیل اینکه جایگاه اعتباری پایینی دارند، موردتوجه بانک ها و سایر مؤسسات مالی متعارف، قرار نمی گیرند. این نوع از تامین مالی با دامنه وسیعی از خدمات مالی مانند سپرده ها، وام، خدمات پرداختی، انتقال پول و بیمه به فقرا و افراد کم درآمد راهکار مناسبی برای دسترسی این گروه ها به خدمات پولی، بانکی و اعتباری باهدف خوداشتغالی به شمار می رود. جنبش تامین مالی خرد در اوایل دهه ۱۹۷۰ در بنگلادش، در پی پدیده شکست بازار و شکست دولت در اعطای اعتبارات به افراد کم درامد توسط محمد یونس شکل گرفت. ایده محمد یونس، پس از بنگلادش در بسیاری از کشورهای درحال توسعه نظیر اندونزی، هند، نپال و برخی کشورهای توسعه یافته نظیر آمریکا، کانادا و نیز بسیاری از کشورهای دیگر به کار گرفته شد؛ به نحوی که تعداد این موسسات ظرف ۲۵ سال به ۱۵۰۰ عدد در ۸۵ کشور رسید.

در ایران عواملی چون رکود اقتصادی و کاهش اشتغال، منجر به افزایش ظرفیت نیروی کار بیکار شده است. این امر می تواند بسترساز شکل گیری انواع کسب وکارها مانند کسب وکارهای خانگی باشد. مدیریت صحیح این کسب وکارها می تواند زمینه ساز سرمایه گذاری های گروهی در تعاونی ها باشد، زیرا تعاونی ها در شرایط رکود بیش از هر بخش دیگر اقتصادی می توانند پیشتاز جهش تولید باشند. به نتیجه رسیدن این امکان، نیازمند برنامه ریزی جهت تامین اعتبارهای خرد برای تعاونی هاست. در این پژوهش به بررسی انواع روش های تامین مالی خرد و مهم ترین طرح ها و برنامه های تامین مالی خرد در ایران پرداخته شده است. در پایان نیز پیشنهاداتی به منظور بهبود تامین مالی خرد در ایران ارائه شده است.

انواع روش های تامین مالی خرد

روش های تامین مالی خرد ازلحاظ نظری دارای تقسیم بندی خاصی هستند:

مالیه

روش تامین اعتبار مالیه به دو صورت ارزی و ریالی بوده و غالباً برای ارائه تسهیلات بلندمدت در خرید ماشین آلات و تجهیزات به منظور راه اندازی کارخانه ها، سدها و … که نیاز مالی قابل توجهی دارند، به کار می رود؛ بدین صورت که در مواقعی که فروشنده کالا حاضر به قبول اعتبار اسنادی مدت دار نمی شود و خریدار به خاطر فقدان نقدینگی قادر به افتتاح اعتبار اسنادی نیست، معمولا خریدار از یک موسسه مالی درخواست می کند که وارد معامله شده و وجه معامله را به فروشنده نقدا پرداخت کند. قرارداد این نوع اعتبارات در صورت وجود خط اعتباری فعال، میان بانک ایرانی و خارجی (اعتباردهنده) و تحت نظارت بانک مرکزی منعقد می شود.

غیر قرضی

این روش که به نام نحوه تامین منابع مالی در ایران نحوه تامین منابع مالی در ایران سرمایه گذاری تامین کننده منابع مالی (سرمایه گذار) نیز عنوان می شود، با قبول ریسک ناشی از به کارگیری منابع مالی در فعالیت یا طرح موردنظر، برگشت اصل و سود منابع سرمایه گذاری شده را از عملکرد اقتصادی طرح، انتظار دارد. انواع گوناگون این روش شامل انواعی چون سرمایه گذاری مستقیم، سرمایه گذاری غیرمستقیم و تجارت متقابل است.

بدیعه پردازی

در سال های اخیر تلاش های زیادی در کشور صورت گرفته تا روش های کلیشه ای و سنتی فعالیت های اقتصادی فردی یا تعاونی جای خود را به روش های تازه و بدیع، مبتنی بر نیازهای فردی و اجتماعی نوپدید دهد. شکل گیری استارت آپ ها و شتاب دهنده ها در کسب وکارهای فردی نیز نشانی بر همین مهم است. تسری این امر به فعالیت تعاونی ها می تواند دریچه های نوینی را در زمینه علم و فناوری اقتصاد کشور بگشاید.

سرمایه گذاری گروهی

این نوع سرمایه گذاری دارای انواع گوناگونی است؛ یکی از انواع این نوع سرمایه گذاری، سرمایه گذاری مبتنی بر کمک مالی است. در این روش اصل کار برای تامین سرمایه، اهدا هزینه ها به صاحب طرح بوده و سرمایه گذار بدون امید به بازگشت سود، تصمیم به سرمایه گذاری می گیرد. در این روش ریسک پایین بوده و بیشتر در حوزه هنر کاربرد دارد. نوع دیگر این نوع سرمایه گذاری، سرمایه گذاری مبتنی بر پاداش است که ریسک در این روش پایین است و سرمایه گذار، سرمایه را به عنوان پاداش به صاحب ایده می دهد. این روش بیشتر برای تولید محصولات پروژه ای کاربرد دارد

مهم ترین طرح ها و برنامه های تامین مالی خرد نحوه تامین منابع مالی در ایران در ایران

برخی از مهم ترین طرح ها و برنامه های اجراشده در ایران به شرح ذیل هستند:

• وام های قرض الحسنه: به صورت کلی وام های قرض الحسنه در ایران در قالب سه نوع سازمان دهی نهادی، تاکنون بکار گرفته شده اند:

نوع اول صندوق های قرض الحسنه خانوادگی که در غالب نهادهای غیررسمی مشغول به فعالیت هستند؛ نوع دوم صندوق های قرض الحسنه که در قالب نهادهای شبه رسمی و مردم نهاد فعالیت می کنند و اختیارات و نظارت بر آن ها بر عهده ی بانک مرکزی است و نوع سوم اعطای وام های قرض الحسنه از سوی نظام بانکی و به صورت رسمی است؛

• طرح های اعتبارات خرد بانک کشاورزی: بانک کشاورزی در قیاس با سایر بانک ها، بیش از همه و به ویژه پس از انقلاب تاکنون درگیر اعطای تسهیلات به اقشار کم درآمد به ویژه در مناطق روستایی بوده و عمدتا تلاش هایش در قالب اجرای طرح هایی خاص نظیر «طرح حضرت زینب (س)»، «طرح ایران»، «طرح اشتغال زندانیان آزادشده» و «صندوق اشتغال روستایی برای گروه های خاص» بوده که از میان آن ها دو طرح حضرت زینب (س) و ایران نسبت به سایر طرح ها، هدف گذاری شان برای دسترسی به گروه هدف دقیق تر و بهتر بوده است؛
• تعاونی های اعتبار: با تصویب اساسنامه نمونه تعاونی در سال ۱۳۷۰، افتتاح حساب سپرده، پس انداز و جمع آوری قرض الحسنه توسط تعاونی ها مجاز دانسته شد و در بازه زمانی ۱۲ ساله (تا سال ۱۳۸۲) تعداد صندوق های قرض الحسنه تأسیس شده توسط تعاونی های روستایی ۱۰، سپرده های اعضا حدود ۳۰۰ و تعداد وام های پرداختی بیش از ۱۵ برابر شد.

پیشنهاد بهبود تامین مالی خرد در ایران

علیرغم تجارب متعدد و سابقه نسبتا طولانی کشور در تامین مالی خرد، لیکن مقایسه دقیق ساختار و عملکرد نهادهای تامین مالی خرد کشور با مؤلفه های الگوی اصیل تامین مالی خرد حاکی از آن است که در ایران برخلاف تجارب موفق بین المللی، در اغلب موارد از اعطای وام با مبالغ کوچک، بدون در نظر داشتن ابعاد اجتماعی به تامین مالی خرد تعبیر شده است. همچنین با توجه به شکاف بسیار، میان عمده نهادهای تامین مالی خرد کشور با مؤلفه های الگوی اصیل تامین مالی خرد، اهداف مهمی چون کاهش نرخ بیکاری و فقر محقق نشده است. بر این اساس پیشنهاد می شود توصیه های سیاستی زیر در دستور کار مسئولان و برنامه ریزان قرار گیرد:

• لزوم بازنگری و اصلاح ساختار نهادهای تامین مالی خرد کشور؛ در این راستا پیشنهاد می شود ضمن فراهم سازی بسترهای لازم، الزامات قانونی کافی جهت بهره گیری نهادهای قدیمی و جدید تأسیس تامین مالی خود از مولفه های الگوی اصیل تامین مالی خرد تعبیه شود؛
• الزام ارتباط گیری نهادهای تامین مالی خرد کشور با مراکز دانشگاهی و پژوهشی در راستای هدایت و سوق دریافت کنندگان تسهیلات به سمت نیازهای بازار؛ با توجه به فضای رقابتی و واردات بی رویه کنونی، نمی توان از نهادهای تامین مالی خرد بدون تعیین استراتژی و هدایت کسب وکارهای خرد انتظار ایجاد اشتغال پایدار و افزایش سطح درآمدی فقرا را داشت؛
• تشکیل زنجیره ارتباطی میان نهادهای تامین مالی خرد و امکان به روزرسانی آن در صورت آغاز به کار نهادی جدید در این حوزه به منظور انتقال تجربیات و کاهش هزینه ها؛
• فرهنگ سازی میان فقرا در راستای بازپرداخت وام؛ عمدتا برخی فقرا با توجه به تعدد کمک های خیرخواهانه به آن ها، این گونه بار آمده اند که گویی بازپرداخت وام حق آن ها نیست.

جمع بندی

یکی از راه های تامین سرمایه برای کسب وکارهای نوپا و خرد در کشورهای درحال توسعه، تامین مالی خرد است. تامین مالی خرد به معنای ارائه خدمات مالی محدود به افراد با درآمد کم و فعالیت های تجاری غیر متشکل و کوچک است. این نوع از تامین مالی با دامنه وسیعی از خدمات راهکار مناسبی برای دسترسی گروه های کم درامد به خدمات پولی، بانکی و اعتباری باهدف خوداشتغالی به شمار می رود. تامین مالی خرد دارای روش های مختلفی است که مهم ترین آن ها شامل مالیه، غیر قرضی، بدیعه پردازی و سرمایه گذاری گروهی است. در ایران برنامه ها و طرح هایی در زمینه تامین مالی خرد انجام شده است به طور مثال می توان به وام های قرض الحسنه و طرح های اعتبارات خرد بانک کشاورزی اشاره کرد. علیرغم تجارب متعدد و سابقه نسبتاً طولانی کشور در تامین مالی خرد، این زمینه در ایران نیازمند بهبود است. لذا پیشنهاداتی در این جهت ارائه شد.

این مطالعه در اندیشکده تعاون و توسعه با همکاری علی آقاجانی و محمود محمدی در سال ۱۳۹۹ انجام شده است.

نحوه تامین منابع مالی در ایران

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Maher A, Ahmadi A M, Shokri Jamnani A. Survey of Different Approaches to Health System Financing in the Selected Countries during the Period 1998-2004 and Introducing New Financing Mechanisms for Iran. QJER 2008; 8 (1) :115-149
URL: http://ecor.modares.ac.ir/article-18-762-fa.html

ماهر علی، احمدی علی محمد، شکری جمنانی آناهیتا. شناسایی چگونگی روشهای تأمین منابع مالی نظام سلامت کشورهای منتخب در فاصله سالهای 2004-1998 و ارائه سازوکارهای تولید منابع مالی جدید در نظام سلامت ایران. پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پايدار) 1387; 8 (1) :149-115

نظامهای سلامت ایجاد شده‌اند تا با ارائه خدمات بهداشتی، درمانی و پیشگیری، سطح سلامت افراد جامعه را بهبود و ارتقاء بخشند؛ اما گاهی دسترسی به این خدمات بویژه در کشورهای با درآمد پایین به بهای فقیرشدن خانوارها می‌انجامد. اطلاع از چگونگی تأمین منابع مالی نظام سلامت به منظور تأمین منابع مالی فعالیت های بخش سلامت و شناسایی الگوهای تأمین اعتبار با توجه به توسعه سطح اقتصادی - اجتماعی، ظرفیت ها و زیرساخت های مالی، قابلیت اجراء، مسؤولیت و پاسخگویی سیاسی در قبال سیاست های اتخاذ شده، می تواند مبنایی صحیح برای برنامه ریزی سیاست های بهداشتی و درمانی عدالت محور، قرار گیرد. این پژوهش به بررسی میزان تأثیر متغیرهای اثرگذار در تأمین منابع مالی نظام سلامت، که شامل درآمد عمومی دولت برای سلامت، هزینه های تأمین اجتماعی برای سلامت، پرداخت مستقیم توسط افراد برای سلامت، برنامه های پیش پرداخت خصوصی برای سلامت بر کل مخارج سلامت در ده کشور عضو سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی در فاصله سالهای 2004-1998 میلادی می پردازد. به دلیل کوتاه بودن دوره زمانی مورد بررسی، جهت تخمین مدل از داده های تابلویی استفاده، و سپس با استفاده از نتایج حاصل از تخمین، پیشنهاداتی برای کشور ایران ارائه شده است. نتایج بررسی نشان داد که میزان مخارج بهداشتی و درمانی خانوار، از متغیرهای مخارج عمومی دولت، هزینه های تأمین اجتماعی، پرداخت مستقیم توسط افراد، و برنامه های پیش پرداخت خصوصی تأثیر می پذیرد. اتخاذ رویکردهایی از قبیل تأمین منابع مالی از طریق مالیات، انتخاب روشهای تأمین مالی صعودی، طراحی نحوه تامین منابع مالی در ایران و عملیاتی نمودن نظام جامع اطلاعات، تعیین تعرفه خدمات درمانی بر اساس قیمت تمام شده خدمات، ارتباط منسجم بین بخش خصوصی و بخش دولتی در ارائه خدمات درمانی، شفاف نمودن سهم مشارکت مردم و دولت در تأمین منابع مالی نظام سلامت، ساماندهی وضعیت خیریه ها در کشور از لحاظ منابع ورودی و صرف هزینه و مواردی از این قبیل می تواند در زمینه تولید منابع مالی جدید مؤثر واقع شده و اثربخشی نتایج سیاست های بهداشتی و درمانی اتخاذ شده و عدالت محوربودن آنها را افزایش دهد.

بررسی روش های تأمین منابع مالی نظام سلامت در کشورهای منتخب و ارائه الگو برای ایران

همانطور که یافته‌های پژوهش نشان داد؛کل مخارج سلامت در کشورهای مورد پژوهش‌ حساسیت در برابر تغییرات متغیرهای مورد بررسی را از خود نشان دادند و ساز و کارهای تأمین‌ منابع مالی نظام سلامت در این کشورها به گونه‌ای است که با وجودی که آن کشورها در وضعیت بهتری از لحاظ درآمد سرانه به سر می‌برند و افراد جامعه دارای رفاه بهترین می‌باشند، اما پرداخت مستقیم از جیب افراد درصد کمتری را در تأمین منابع نظام سلامت این کشورها به خود اختصاص داده است؛در حالی که در کشور ایران آمارها نشان می‌دهد که خطراتی که‌ خانوار به دلیل هزینه‌های مربوط به نظام سلامت با آن مواجه می‌شود،برحسب توان پرداخت‌ آنها توزیع نشده است و نظام سلامتی به گونه‌ای است که افراد یا خانوارها بعضا در آن از طریق خرید مراقبت مورد نیاز خود به سوی فقر سوق داده می‌شوند و یا به دلیل هزینه‌های‌ زیاد،مجبور به عدم خرید مراقبت می‌گردند. بحث و نتیجه‌گیری همانطور که یافته‌های پژوهش نشان داد؛کل مخارج سلامت در کشورهای مورد پژوهش‌ حساسیت در برابر تغییرات متغیرهای مورد پژوهش را از خود نشان دادند و ساز و کارهای‌ تأمین منابع مالی نظام سلامت در این کشورها به گونه‌ای است که با وجودی که آن کشورها در وضعیت بهتری از لحاظ درآمد سرانه به سر می‌برند و افراد جامعه دارای رفاه بهتری‌ می‌باشند،اما پرداخت مستقیم از جیب افراد درصد کمتری را در تأمین منابع نظام سلامت این‌ کشورها به خود اختصاص داده است؛در حالی که در کشور ایران آمارها نشان می‌دهد که‌ خطراتی که خانوار به دلیل هزینه‌های مربوط به نظام سلامت با آن مواجه می‌شود،برحسب‌ توان پرداخت آنها توزیع نشده است و نظام سلامتی به گونه‌ای است که افراد یا خانوارها بعضا در آن از طریق خرید مراقبت مورد نیاز خود به سوی فقر سوق داده می‌شوند و یا به دلیل‌ هزینه‌های زیاد،مجبور به عدم خرید مراقبت می‌گردند

انواع روش‌های تامین سرمایه شرکت‌ها

تصمیمات مربوط به تامین مالی هزینه‌های شرکت، یکی از مهمترین تصمیماتی است که مدیران واحدهای اقتصادی اتخاذ می‌کنند. این نوع تصمیم‌گیری‌ها مربوط به ساختار سرمایه و تعیین و انتخاب بهترین شیوه تامین مالی و ترکیب آن است و با هدف به حداکثر رساندن ثروت سهامداران انجام می‌شود. در این مطلب انواع روش‌های تامین مالی شرکت‌ها را بررسی می‌کنیم.

معرفی منابع مالی شرکت‌ها

منابع مالی هر بنگاه اقتصادی از دو منبع داخلی و خارجی تشکیل شده است. منابع داخلی شامل جریان‌های نقدی حاصل از عملیات و وجوه حاصل از فروش دارایی‌ها است و منابع خارجی شامل استقراض از بازارهای مالی و انتشار سهام است.

روش‌های تامین مالی در بازار سرمایه

بازارهای مالی وظيفه پشتیبانی از بخش واقعی اقتصاد را بر عهده دارند تا شرایط لازم جهت توسعه و رشد پايدار اقتصادی را فراهم کنند. در تقسیم‌بندی بازارهای مالی، بهترین روش تامین مالی را می‌توان به دو بازار پول و سرمایه اشاره کرد. در ادامه به تعریف مختصر دو بازار مذکور می‌پردازیم.

بازار پول: این بازار، بازاری برای دادوستد پول و دیگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک پول است که سررسید کمتر از یک سال دارند. همچنین می‌توان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه‌مدت نام برد که اندک بودن ریسک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد از جمله ویژگی‌های آن هستند. تمرکز فعالیت این بازار در استفاده از ابزارهایی است که به اشخاص و بنگاه‌های تجاری این امکان را می‌دهند که به سرعت نقدینگی خود را به میزان مطلوب درآورند. از ابزارهای این بازار می‌توان به اسناد خزانه، پذیرش بانکی، اوراق تجاری و گواهی سپرده اشاره کرد.

بازار سرمایه: بازاری است که ابزارهای مالی بلند‌مدت با سررسید بیش از یک سال و دارایی‌های بدون سررسید در آن مورد معامله قرار می‌گیرد. این بخش از بازار مالی نقش مهمتری در گردآوری منابع پس‌اندازی و تأمین نیازهای سرمایه‌گذاری واحدهای تولیدی دارد. بازار سرمایه نسبت به بازار پول بسیار گسترده‌تر است و از تنوع ابزاری بیشتری برخوردار است. سهام (عادی و ممتاز)، اوراق مشارکت، اوراق صکوک اسلامی، گواهی سپرده، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و اختیار فروش تبعی از ابزارهای تامین مالی مورد استفاده در این بازار است. لازم به ذکر است که حیطه فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه، تامین مالی شرکت‌ها از طریق بازار سرمایه است.

انواع روش‌های تامین مالی

در نمودار زیر روش‌های تامین مالی به تفکیک ارائه شده است:

لازم به ذکر است که دو روش انتشار اوراق اختیار فروش تبعی و عرضه اولیه سهام، تامین مالی برای سهامدار عمده شرکت‌ها محسوب می‌شود که در آینده هر روش را به تفصیل بررسی خواهیم کرد.

هر کدام از روش‌های تامین مالی از بازار سرمایه (مبتنی بر بدهی و سرمایه) مزایا و معایب خود را دارند که با توجه به ساختار مالی شرکت و با هدف حداکثرسازی ثروت سهامداران، یکی از این روش‌های تامین مالی انتخاب می‌شود.

مزایا و معایب روش تامین مالی از بازار سرمایه مبتنی بر بدهی:

مزایا:

• حفظ مالکیت سهامداران
• حفظ سود باقیمانده
• ایجاد سپر مالیاتی
• ارزان­تر بودن تامین مالی از طریق بدهی

معایب:

• نیاز به وثیقه مکفی یا ضامن
• افزایش ریسک نقدینگی
• کاهش جریان‌های نقدی

مهمترین مزایا و معایب استفاده از روش مبتنی بر دارایی:

مزایا:

• عدم‌ تضمین بازپرداخت سرمایه یا پرداخت سود سهام
• افزایش جذابیت برای وام‌دهندگان
• افزایش نقدینگی پروژه

معایب:

• از دست دادن بخشی از مالکیت
• مشارکت در سود باقیمانده
• مالیات بیشتر
• هزینه تامین بالاتر نسبت به هزینه بدهی

سخن آخر

انواع روش‌های تامین مالی شرکت‌ها را با هم بررسی کردیم. هدف اصلی تامین مالی افزایش ثروت سهامداران است. منابع مالی شرکت‌ها از دو منبع داخلی و خارجی تشکیل می‌شود. منابع داخلی شامل جریان‌های نقدی حاصل از عملیات و وجوه حاصل از فروش دارایی‌ها و منابع خارجی شامل استقراض از بازارهای مالی و انتشار سهام است و استفاده از هر یک از این روش‌ها، مزایا و معایب خاص خود را دارد و مدیران با توجه به ساختار مالی شرکت، گزینه مناسب را انتخاب می‌کنند.