اثرات روانی کوتاه مدت توافق برجام بر بازده سهام شرکت‌های فعال در بازار بورس اوراق بهادار تهران
یکی از عوامل اثرگذار بر بازده شاخص کل و بازده سهم‌های شرکت‌های فعال در بازار بورس اوراق بهادار، اتخاذ و اعمال سیاست‌های مختلف در سطح کلان و بین‌المللی است. در این مقاله، اثر توافق و اجرای برجام بر بازده شاخص‌کل و سهم‌های منتخب بررسی شده است. هدف از این مطالعه واکاوی چگونگی تأثیر برجام در روند بازده سهام شرکت‌های فعال در بازار بورس اوراق بهادار تهران است. به‌همین منظور، داده‌های مربوط به بازده سهمها و شاخص‌کل بازار بورس اوراق بهادار تهران از 01/09/1393 تا 23/04/1395 جمع‌آوری شده است. نتایج با استفاده از روش رگرسیون ناپیوستۀ کوتاه‌مدت، نشان می‌دهد، در روز توافق، به‌دلیل هجوم سهامداران و ورود سرمایۀ جدید به بازار بورس، بازده شاخص‌کل بازار منفی شد و سهامداران خرد متضرر شدند. در روز اجرای برجام، بازده شاخص‌کل جهش مثبت داشت. در بلندمدت نیز، با استفاده از روش تفاضل در تفاضل، این نتیجه حاصل شد که با رفع برخی تحریم‌های مرتبط با موضوع هسته‌ای، روند بلندمدت این بازار بهتر شد و بازده آن نسبت به حالتی که برجام رخ نمی‌داد، افزایش محسوسی یافت.
کلیدواژه‌ها
- بازار بورس اوراق بهادار تهران
- بازده سهم
- روش رگرسیون ناپیوسته
- توافق برجام
20.1001.1.23452544.1398.7.0.2.8
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Short run Psychological Effects of Joint Comprehensive Plan of Action on Market Index Return of Tehran Stock Exchange
نویسندگان [English]
- vida varahrami 1
- alireza Sarabadani 2
- hamid nejad ghorban 2
One of the reasons that can effect on market index return is adoption of international policies. As investors enter stock exchange market to achieving benefit of distinguish promoting abilities, is necessary how swinging market index return before and after of policies adoption. In this paper we had collected index market return of data’s from 1395/04/23 till 1393/09/01 and the results reveal that usage of discontinuity regression method in short term index market return in day of agreement became negative, because of propensity of stockholders to market to gaining high profit. In performing day stockholders who had experience of agreement day, done so well and who were thinking of so high return, didn’t appear in market, to don’t see reduction of return in that day. In long term, usage of difference in differences model with elimination of sanction, trend of returns became better and had increasing if JCPOA didn’t happen.
Keywords: Tehran Stock Exchange, Return of Stock, Discontinuity Regression Method, Joint Comprehensive Plan
کلیدواژه‌ها [English]
- Tehran Stock Exchange
- Return of Stock
- Discontinuity Regression Method
- Joint Comprehensive Plan
مراجع
Bruce, D. (1995). “Natural and Quasi-Experiments in Economics”. Journal of Business and Economic Statistics, 13(2), 151-161. Business. [DOI:10.1016/j.]
Carpenter, Dubkin. (2009). “The Effect of Alcohol Consumption on Mortality Regression Discountinuity Evidence from the Minimum Drinking Age”. Applied Economics, 1(1), 82-164. [DOI:10.1016/S1514-0326]
Chatziantonious, L., Duffy, D., & Filis, G. (2013). “Stock Market Response to Monetary and Fiscal Policy Shocks. Multi- Country Evidence”. Economic Modelling, 30, 754-769. [DOI: 10.1016/J.ECONMOD.2012.10.005]
Gregoriou, A., Kontonikas, A., MacDonald, R., & Montagnoli, A. (2009). “Monetary Policy Shocks and Stock Return: Evidence from the British Market”. University of Glasgow, 23, 401-410. [DOI: 10.1007/S11408-009-0113-2]
Kholodilin, K., Montagnoli, A., Napolitano, O., & SiliverstovsB, B. (2009). “Assessing the Impact of the ECB’s Monetary Policy on the Stock Markets: A sectoral view”. Economic Letters, 105. 211-213. [DOI: 10.1016/J.ECONLET.2020.109344]
Moradi, S., & Najafizadeh, A. (2013). “The impact of monetary policy on the productivity index of shares: The case of Iran”. Paper presented in the first national electronic conference on the economic perspective of Iran considering support of the national production. Isfahan. (Persain)
Pashayi Fam, R., & Omidi Pour, R. (2009). “The impact of inflation on the real productivity fo shares in the economy of Iran”. Quarterly Journal of Economic Research and Policies, 50, 93-114. (Persain)
تحمل وزنه سنگین توسط بورس
احیای برجام بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاده و حالا فعالان اقتصادی و بازارهای داخلی با نگاهی خیره به برجام منتظر مشخص شدن نتیجه نهایی آن هستند. بورس تهران از روزهای شروع دور جدید مذاکرات برجام از روند نزولی
گروه بازار سرمایه|
احیای برجام بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاده و حالا فعالان اقتصادی و بازارهای داخلی با نگاهی خیره به برجام منتظر مشخص شدن نتیجه نهایی آن هستند. بورس تهران از روزهای شروع دور جدید مذاکرات برجام از روند نزولی خود خارج شد اما با افزایش ابهامات دوباره روی مدار نزولی افتاد. در یک ماه گذشته از تغییر روند بازار صنایع مختلف با شرایط خاصی روبرو بودند. در روزهای ابتدایی ماه اخیر شاخص بازار توسط اخبار مثبت برجامی جان تازه‌ای به خود گرفت و به جز تعداد اندکی از گروه‌ها، شاخص صنایع بازار با رشد همراه بود. روزهای اخیر نیز شاهد این دوگانگی در بورس تهران هستیم. شرکت‌هایی در بازار سرمایه وجود دارند که مواد اولیه مورد نیاز آنها کاملا به قیمت دلار وابسته است و با افزایش قیمت دلار در داخل کشور، هزینه آنها بالا می‌رود. از سوی دیگر نیز نرخ‌های فروش این شرکت‌ها به رالط است و قیمت‌گذاری جهانی ندارند؛ چنین شرکت‌هایی را اصطلاحا شرکت‌های ریالی می‌نامند. بنابراین اگر هزینه‌های یک شرکت دلاری بود اما نرخ‌های فروش آن به رالل محاسبه می‌شد، آن را به عنوان یک شرکت ریالی در نظر می‌گیریم. در طرف مقابل نیز، برخی از شرکت‌های فعال در بازار سرمایه که عمدتا شامل پتروشیمی‌ها، فلزات اساسی، معدنی‌ها و. هستند را شرکت‌های دلاری می‌نامند؛ چراکه نرخ‌های فروش آنها با قیمت‌های جهانی و نرخ ارز کاملا مرتبط است و بالا رفتن قیمت دلار باعث افزایش حاشیه سود آنها می‌شود. با توجه به رشد تراز شاخص صنایع ریالی و درجا زدن صنایع دلاری در این روزها خرید سهام در بورس تهران فقط نیازمند یک پیش بینی است؛ توافق یا عدم توافق برجام. آن دسته از فعالان بازار سرمایه که در این روزها امید به احیای برجام دارند در پی خرید سهام‌های ریالی بازار صف بسته‌اند و از طرفی تحلیلگرانی که به احیای برجام خوشبینانه نگاه نمی‌کنند معتقدند که خرید سهام‌های ریالی در این روزها که قیمت این نمادها نیز به نسبت صنایع دیگر رشد یافته، کاری منطقی نیست. آنها بیان می‌کنند که درصورت شکست مذاکرات، طی چند روز این نمادها به زیر قیمت‌های قبلی باز می‌گردند. حال این ریسک به گردن هر سرمایه‌گذار فعال در بازار سرمایه است که باید مبنای سرمایهگذاری خود را بر پایه پیش بینی سیاسی خود بگذارد.
سایه سنگین ابهامات
نوید قدوسی کارشناس بازار سرمایه در خصوص وضعیت بازار گفت: به نظر می‌رسد بازار فعلا اندکی متعادل و کم‌حجم باشد. به دلیل آنکه تا زمانی که بورس با ابهاماتی همچون مذاکرات برجامی و قیمت‌های جهانی روبرو باشد نه خریدار و نه فروشنده اقدامی را انجام نمی‌دهند. وی افزود: قیمت دلار از بحث برجام تبعیت می‌کند اما قیمت‌های جهانی به تازگی در بازار سرمایه نقش پررنگی را ایفا می‌کنند. در چنین شرایطی فضا مبهم است و با وجود این ابهامات اتفاق خاصی رخ نخواهد داد. قدوسی اظهار کرد: شرایط هر یک از کامودیتی‌ها متفاوت است. به‌طور مثال در زنجیره فولاد با کمبود تقاضا مواجه هستیم. موجودی انبار این کالا‌ها افزایش یافته و در این بین فروش نیز دچار مشکل شده است. اگر پتروشیمی‌ها را بررسی کنیم الفین‌ها و متانول روند نزولی داشته‌اند و تقاضای بالای ندارند. اما اوره تنها کامودیتی است که در سطح ایران اوضاع مطلوبی دارد. دلیل آن هم مصارف کشاورزی و بالا بودن قیمت گاز است که تاثیر برجام بر بازار سرمایه منجر به ابقای قیمت بالای این کالا شده است. قدوسی افزود: دیگر کامودیتی‌ها دچار رکود هستند. بخشی از کامودیتی‌های خاص که در بحث زنجیره عرضه دچار محدودیت هستند شاید رفتار قیمتی متفاوتی نشان دهند. در مجموع می‌توان بازار کامودیتی را راکد دانست.
این فعال بازار سرمایه با اشاره به بالا بودن تاثیر کامودیتی‌ها بر بازار سهام گفت: نمی‌توان گفت که تاثیر برجام بیشتر بوده یا کامودیتی‌ها. این مقایسه مشکل است، اما هرکدام به نوبه خود تاثیرگذار هستند. قدوسی در گفت‌وگو با بورس‌نیوز بیان کرد: به نظر می‌رسد که تاثیر برجام در شرایط فعلی بیشتر است. تحولات برجام در کوتاه‌مدت اثر بزرگ‌تری خواهد گذاشت و در بحث میان‌مدت و بلندمدت با توجه به عمده شرکت‌های بورسی که کامودیتی‌محور هستند، قیمت کامودیتی عامل مهم‌تری است. یعنی در صورت همزمانی توافق برجامی و ریزش کامودیتی‌ها شاید در کوتاه‌مدت بازار حرکت رو به بالا داشته باشد. در میان‌مدت و بلندمدت اوضاع سخت می‌شود. عکس این موضوع هم محتمل است و با وجود احتمال سودآوری شرکت‌های بورسی، رشد بازار ممکن است.
جولان تردید در بورس
پیام الیاس‌کردی دیگر کارشناس بازار سرمایه هم اظهار کرد: به‌طور کلی بازار سرمایه مدتی است که در یک دوراهی قرار دارد؛ دوراهی برجام و یا عدم امضای برجام، این دوراهی بزرگی است که اقتصاد کشور نیز درگیر آن است. بسیار مهم است که در صورت وقوع این اتفاق بدانیم که در چه سطحی قرار است رخ دهد. این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: بازار سهام تا زمانی که این موضوع تعیین تکلیف شود، بلاتکلیف است. باید قبول کنیم که نوساناتی نیز در بازار خواهیم داشت. اگر بلاتکلیفی و شرایط موجود حاکم باشد شاخص در زیر محدوده یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحد خواهد بود و یکسری نوسانات اتفاق خواهد افتاد. اما مشخص شد که این بلاتکلیفی چند ماه دیگر به پایان می‌رسد و ادامه‌دار نخواهد بود. هرچقدر زودتر این بلاتکلیفی برطرف شود برای بازار بهتر می‌شود. وی بیان کرد: به عنوان یک سرمایه‌گذار بهتر است که در فضای آرام تصمیم بگیریم، اما در همین فضای ناآرام نیز می‌شود با سود خیلی کمتر، در بازار سرمایه ادامه دهیم و سود‌هایی کسب کنیم. الیاس‌کردی در پایان درخصوص کامودیتی‌ها بیان کرد: نباید این نکته را فراموش کرد که حتی با وجود کرونا وقتی قیمت کامودیتی‌ها در سقف و کف قیمت بود، بازار رفتارهای خاصی از خود نشان داد. به نظر من رفتار کلیت بازار مهم‌تر است. من تصمیم سرمایهگذاران عمده را به حتی مباحث بنیادی مثل قیمت‌های جهانی ارجح می‌دانم.
در روز و هفتههای گذشته و به‌خصوص هفته‌ای که آن را پشت‌سر گذاشتیم، اخبار مثبتی از روند مذاکرات احیای برجام در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. این اخبار مثبت و البته گمانه‌‌‌‌‌‌‌زنی‌‌‌‌‌‌‌ها منجر به استقبال سرمایهگذاران بازار سرمایه از دو گروه خودرویی و بانکی شد و بالتبع، برخی دیگر از سهم‌های ریالی، به‌صورت ضعیف‌‌‌‌‌‌‌تر در این روند، این دو گروه را همراهی کردند. حالا در این میان و با توجه به فضایی که مذاکرات احیای برجام بعد از مدت‌ها سکوت خبری پیدا کرده است، ممکن است که این پرسش برای سهامداران خرد به وجود بیاید که آیا رویش‌‌‌‌‌‌‌ها و ریزشهای بازار سرمایه، تماما به اخبار مذاکرات احیای برجام و گمانه‌‌‌‌‌‌‌زنی‌‌‌‌‌‌‌ها در این رابطه برمی‌گردد یا علل و عوامل دیگری هم در این اتفاق دخیل هستند و حتی این سوال بیش از هر زمان دیگری مطرح شود که آیا با احیای برجام وضعیت بورس تغییر خواهد کرد یا خیر. در پاسخ به این پرسش باید این نکته را مطرح کرد که نوسانات بازار سرمایه، طی روزهای گذشته و روزهای آینده، متاثر از مذاکرات احیای برجام و اخبار و گمانه‌‌‌‌‌‌‌زنی‌‌‌‌‌‌‌های مرتبط با این مذاکرات است. به همین علت، تا مشخص‌شدن نتیجه مذاکرات و سرانجام آن، نوسانات بازار اتفاقی طبیعی است، اما این مساله نباید منجر به این موضوع شود که از سایر عوامل اثرگذار بر وضعیت بازار سرمایه چشم‌‌‌‌‌‌‌پوشی کنیم، در نتیجه نباید عواملی چون فروش حقوقی‌‌‌‌‌‌‌ها در سهم‌های پیش‌‌‌‌‌‌‌روی بازار را نادیده بگیریم، به‌طوری‌که طی روز سه‌‌‌‌‌‌‌شنبه هفته گذشته، شاهد فروش نامتعارف در این سهمها در بازار بوده‌‌‌‌‌‌‌ایم. مساله دیگری که جا دارد در رابطه با طرح چنین پرسش‌‌‌‌‌‌‌هایی به آن اشاره شود این است که شاید تاثیر برجام بر بازار سرمایه اگر اتفاقات سال۱۳۹۹ در بازار سرمایه به واسطه برخی سیاست‌گذاری‌‌‌‌‌‌‌ها پیش نمی‌‌‌‌‌‌‌آمد و تصمیمات اقتصادی دولتمردان طی دو سال‌اخیر، ضربه‌های بزرگی به بازار سرمایه و روند این بازار وارد نمی‌کرد، روند صعودی حرکت بازار، نسبت به اخبار مثبت مذاکرات احیای برجام، قوی‌‌‌‌‌‌‌تر از آن چیزی بود که امروز شاهد آن هستیم، اما با توجه به اتفاقاتی که طی سال‌های گذشته برای بازار سرمایه رخ داده و سلب‌اعتماد حداکثری سرمایهگذاران خرد و بدبینی آنها نسبت به روند بازار سرمایه، بازگشت اعتماد سرمایهگذاران به این بازار، نیازمند تصمیمات حمایتی تاثیرگذارتری است.
مذاکرات برجام بازار سرمایه را صعودی می کند؟
شاخص کل بازار بورس دیروز (دوشنبه، ۱۳ دی‌ماه) با ۲ هزار و ۹۷۱ واحد کاهش، در جایگاه یک میلیون و ۳۷۶ هزار واحدی قرار گرفت.
به گزارش تیتربرتر؛ شاخص کل بورس دیروز با افت ۲ هزار و ۹۷۱ واحدی در جایگاه یک میلیون و ۳۷۶ هزار واحدی قرار گرفت و شاخص هم وزن نیز با افت ۲۷۸ واحدی به عدد ۳۶۳ هزار و ۲۴۱ واحد رسید.
آخرین وضعیت بورس
آخرین وضعیت بورس
نمادهای شاخص ساز نوری، فملی، تاپیکو، فخوز، امین و وغدیر بیشترین تاثیر را بر افت شاخص کل داشتند.
نماد صنایع شیمیایی سینا (شسینا)، گروه دارویی برکت (تاثیر برجام بر بازار سرمایه برکت)، ایران‌خودرو (خودرو)، ملی صنایع مس ایران (فملی)، سایپا (خساپا)، پارس خودرو (خپارس) و سایر اشخاص بورس انرژی (انرژی ۳) در نمادهای پُرتراکنش قرار داشتند.
پیش‌بینی بورس در زمستان ۱۴۰۰
بازار سهام، روز شنبه توانست مجددا سبزپوش شود و بیشترین ارزش معاملات خرد را از یکم آذرماه رقم بزند. بر این اساس، شاخص کل، روز گذشته با ۹۵/ ۱درصد افزایش به ارتفاع یک‌میلیون و ۳۸۵هزار واحدی صعود کرد.
بازار سهام پس از افت و خیزهای فراوان در هفته گذشته طی چهار روز معاملاتی پیش روند رو به رشدی داشته است. کارشناسان معتقدند این روند ماندگار است و احتمال بازگشت شاخص کل بسیار کمرنگ است.
پیش بینی بورس بعد از توافق برجام
پیش بینی بورس تاثیر برجام بر بازار سرمایه بعد از توافق برجام
محمدمهدی عشریه، کارشناس بازار سهام گفت: شاخص کل از نظر تکنیکال روی یک حمایت بسیار مستحکم بود. در محدوده PRZ بسیار مهمی قرار داشت و سرانجام وارد فضای تغییر روند و صعودی شد. به نظر من این روند ادامه‌دار است و کف‌های شاخص به صورت پله‌ای افزایش پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: تغییرات مثبتی در بودجه سال آینده وعده داده شد. مواردی مانند حذف تعلیق نمادها، کاهش نظارت‌های سلیقه‌ای و … می‌تواند یکی از عوامل تاثیر برجام بر بازار سرمایه بازگشت اعتماد به بورس باشد. بازارهای مالی نیازمند آزادی هستند. حرکت‌های مثبتی از طرف وزارت اقتصاد و رئیس سازمان بورس انجام شد که نگرش تحلیلگران و فعالان را نسبت به بازار تغییر داد.
پاییز۱۴۰۰ نه‌‌‌‌‌‌‌‌تنها کم‌بارتر از سال‌های گذشته بود و خبری از باران‌‌‌‌های پاییزی نبود، برای بازار سرمایه هم دستاوردی نداشت. گرچه ابتدای فصل سهامداران روزهای سبز بورس را می‌‌‌‌دیدند و وضعیت بازار کمی بهبود یافته بود اما هرچه از نیمه دوم پاییز می‌‌‌‌گذشت، ریزش‌‌‌‌ها در بازار شتاب بیشتری می‌گرفت و روزهای سرخ‌‌‌‌پوشی شاخص بیشتر از روزهای مثبت آن می‌شد.
بلاتکلیفی دولت در روند قیمت‌گذاری خودرو و در شوک‌‌‌‌های لایحه بودجه سال آینده به صنایع و شرکت‌های بورسی، سبب شد تا شاخص سهام آذرماه را با افت حدود ۵درصدی پشت‌سر بگذارد و از رقبای خود در کسب بازدهی عقب بماند.
احسان رضاپور، کارشناس بازار سرمایه: در هفتههای اخیر یعنی نیمه دوم پاییز بازار ریزشهای پرشتابی را تجربه کرد. این ریزش‌‌‌‌ها در پی رفتار تصمیم‌گیران و تاثیر برجام بر بازار سرمایه سیاستگذاران بود که باعث شد ابهامات در بازار افزایش پیدا کند، تا جایی‌که فرمان ۱۰ماده‌‌‌‌‌‌‌‌ای را شاهد بودیم و وزیر اقتصاد با این فرمان بخشی از ابهامات را تعیین‌تکلیف کردند.
این مصوبات که شامل ۱۰بند می‌شد، نگرانی سرمایهگذاران در برخی از زمینه را رفع کرد و تا حدی تکلیف روشن شد، با این حال شاهد بودیم که این بسته حمایتی هم نتواست به اندازه کافی اعتماد سرمایهگذاران و سهامداران را جلب کند.
مهم‌ترین دلیل آن هم این است که وعده‌‌‌‌ها، قول‌‌‌‌ها و مصوبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که برای حمایت از بازار سرمایه وجود داشته در روند اجرا یا با کندی زیادی مواجه بوده یا بعضا خیلی زود تغییر کرده و به دلیل عدم‌هماهنگی‌‌‌‌‌هایی که وجود داشته اجرایش متوقف شده یا به تاخیر افتاده است که یکی از نمونه‌‌‌‌های این دست از مصوبه‌‌‌‌ها درباره قیمت‌گذاری خودرو بود که با آن وضعیت مواجه شد و بازار را تحت‌‌‌‌تاثیر قرار داد، بنابراین تکرار چنین اتفاق‌‌‌‌‌هایی باعث شده که سرمایهگذاران با خود تصور کنند نباید به این مصوبات یا این دست اظهارنظرها خوش‌‌‌‌بین باشند، روی آنها حساب کنند و بهتر است که منتظر عملیاتی‌شدن این مصوبات باشند تا سرمایهگذاری با ریسک کمتری انجام دهند.
البته درست است که روزهای اول زمستان تحت‌‌‌‌تاثیر مصوبه جدید دولت یعنی همان بسته حمایتی ۱۰ بندی قرار گرفت و ریزش‌‌‌‌ها متوقف و بازار با اقبال مواجه شده است اما به‌نظر می‌رسد سایه نگرانی‌‌‌‌ها همچنان بر سر بازار وجود دارد و چنانچه اخبار ضدونقیضی در روزهای آینده به بازار مخابره شود، می‌تواند انگیزه سرمایهگذاران را برای خرید سهام شرکت‌ها در قیمت‌های رشدیافته چند روز اخیر کاهش دهد. طبیعتا اگر با افزایش عرضه‌‌‌‌ها مواجه شویم مجددا روند نوسانی بازار که در چند‌ماه اخیر تجربه کردیم، تکرارپذیر خواهد شد.
البته باید در نظر داشت که هرچه جلوتر می‌‌‌‌رویم اثرات دلار نیما ۲۴ هزار تومانی و عملکرد فروش شرکت‌ها با شرایط جدید و قیمت‌های رشدیافته در صورت‌های مالی شرکت‌ها هم نمود بیشتری پیدا می‌کند و فعالان بازار شاید برای فروش سهام شرکت‌هایشان در هر قیمتی مقاومت بیشتری نشان دهند و تمایل به عرضه کاهش پیدا کند؛ به‌خصوص اینکه جذابیت در بازارهای دیگر به دلیل چشم‌‌‌‌اندازی که وجود دارد، بیشتر نخواهد بود.
تاثیر مثبت توافق برجام روی صورت مالی و سودآوری شرکت‌های بورسی زمانبر است/ رشد شاخص نیاز به نقدینگی جدید و اعتمادسازی دارد
بازار سرمایه تجربه و خاطره خوبی از توافق برجام در سال 94 ( حدود 6 سال پیش) دارد، زمانی‌که سرمایهگذاران با شنیدن خبرهای مثبت مبنی بر توافق برجام صف‌های پرتراکم برای خرید سهام شرکت‌ها تشکیل دادند، اما واکنش بازار سرمایه در مرحله دوم توافق برجام کمی متفاوت و منفی شده است.
مهدی سوری، تحلیلگر ارشد بورس و مدرس بازارهای مالی، در گفت‌وگو تاثیر برجام بر بازار سرمایه با خبرنگار «بااقتصاد»، با اشاره به موضوع فوق می‌گوید:
تاثیر برجام و توافق احتمالی طرفین و عضای آن بر اقتصاد ایران و بازارهای مالی و سرمایه‌ای، به‌ویژه بازارهای سهام درمجموع مثبت ارزیابی می‌شود. همان‌گونه که در سال 94 و با انتشار خبرهای مثبت پیرامون توافق برجامی، افراد در صف خرید سهام پرتقاضا ظاهر شدند، در این مقطع هم باید انتظار افزایش تقاضا از سوی سهامداران و سرمایهگذاران را داسته باشیم، اما ذهنیت کلی بازار نسبت به توافق برجام در این برهه، متاسفانه کمی منفی است.
تا زمانی‌که بازار سرمایه نسبت به این موضوع مهم سیاسی و تاثیرگذار تغییر ذهنیت ندهد، نمی‌توان انتظار تکرار این تجربه را داشت و تغییر رویکرد و ذهیت بازار کمی زمانبر است. برهمین اساس، در صورت توافق برجام، شرکت‌ها برای تبدیل سودآوری و افزایش فروش و قیمت‌ها و انتشار نتایج مثبت آن بر روی صورت‌های مالی‌شان به زمان نیاز دارند.
درمجموع می‌توان گفت که شرایط و جو روانی حاکم بر بازار سرمایه، در کوتاه‌مدت تعیین‌کننده روند حرکتی شاخص بورس است. همچنین رویکرد مسئولان مربوط و متولیان بازار و عملکرد آنها نیز جریان بازار را متاثر می‌کند و انتظار داریم که مدیران و مسئولان دستگاه‌ها و سازمان‌های مربوط و متولی، نظم و انضباط را بر عملکردهای‌شان حاکم کنند.
با این تفاسیر و در شرایط کنونی، به‌نظرمی‌رسد بازار سرمایه با ریزشهای شدید مواجه نشود و روند کاهشی شاخص نیز پایدار نباشد. در صورت توافق برجام، نزول شاخص کل تا محدوده کانال 1.2 میلیون واحدی پیش‌بینی می‌شود. بازار برای رشد نیاز به نقدینگی جدید دارد و نقدینگی جدید هم تنها با ایجاد اعتماد عمومی به بازار سرمایه برمی‌گردد که فعلا چنین شرایطی برای بازار فراهم نیست، بنابراین درجازدن شاخص در روزهای آینده هم عادی و نرمال به‌نظرمی‌رسد.
نصیب بورس از احیای برجام
پس از گذشت ماه‌های متمادی از مذاکرات احیای برجام به نظر می‌رسد به ایستگاه پایانی نزدیک شده‌ایم؛ هرچند هنوز نمی‌توان به صورت قطعی نظر دارد ولی به احتمال زیاد، توافق بیش از هر زمان دیگری در دسترس است و با احیای برجام فصل جدیدی از تحولات اقتصادی پیش روی اقتصاد کشور و بازارهای مختلف آن قرار دارد. در این بین بازار سرمایه که یک دوره افت شدید قیمت و رکود ۲۴ ماهه را تجربه کرده است، با خوش‌بینی بیشتر منتظر این رویداد است. به‌صورت سنتی وقتی که روابط مالی و تجاری بین‌المللی تسهیل و توسعه می‌یابد، برخی از صنایع بورسی تحرک قیمتی مثبتی پیدا می‌کنند در کنار این صنایع، هرچند برخی صنایع دیگر به دلیل کاهش احتمالی نرخ ارز و کاهش درآمد صادراتی ممکن است تأثیرپذیری منفی داشته باشند، اما حداقل چهار دلیل وجود دارد که می‌تواند تأثیرات مثبت برجام را نصیب این صنایع هم کرده و حتی مجموع تأثیرات را به سمت مثبت متمایل کند.
۱- کاهش هزینه‌های مالی و تجاری تحریم
در حال حاضر بنگاه‌های صادرات‌محور برای نقل و انتقال منابع مالی خارجی خود متحمل هزینه‌های بالایی می‌شوند که بعضا به بالاتر از ۱۰ درصد هم می‌رسد، درحالی‌که در شرایط عادی چنین هزینه‌هایی کمتر از یک درصد است. همچنین آنها برای حمل کالای خود نیز بعضا مجبور به طی مسافت بیشتر یا تخلیه و بارگیری مجدد برای تغییر مبدا می‌شوند که با احیای برجام این هزینه از بین خواهد رفت.
۲- افزایش قدرت چانه‌زنی
در شرایط تحریمی، بنگاه‌های اقتصادی مجبورند تخفیف بیشتری برای فروش کالای خود در نظر بگیرند یا اینکه کالا را به واسطه‌ها بفروشند، اما با رفع تحریم‌ها علاوه بر اینکه نیازی به تخفیف نخواهد بود، دسترسی به طیف بزرگ‌تری از مشتریان به‌صورت مستقیم فراهم خواهد شد.
۳- امکان دسترسی به تأمین مالی تجاری و فاینانس خارجی
مدت‌هاست که دسترسی تجارت خارجی کشور به ابزار معمول تأمین مالی تاثیر برجام بر بازار سرمایه تجاری نظیر اعتبارات اسنادی مدت‌دار یا خطوط اعتباری بانک‌های خارجی به شدت محدود یا تقریبا صفر شده است. دسترسی مجدد به این امکان، فرصت گسترش بازارها و افزایش حجم تجارت را فراهم می‌کند.
۴- دستیابی به فرصت‌های جدید
با گشوده تاثیر برجام بر بازار سرمایه شدن درهای تجارت، فرصت‌های جدیدی نظیر دسترسی به بازارهای نوین که قبلا به دلیل تحریم بسته بودند و یا امکان وارد کردن تکنولوژی‌های جدید و یا تعریف و اجرای طرح‌های توسعه‌ای جدید با استفاده از منابع یا شرکای خارجی نداشتند را پیش روی بنگاه‌های اقتصادی قرار می‌دهد.
البته شرط تحقق مزایای فوق، سیاست‌گذاری صحیح اقتصادی و تلاش برای رفع موانع داخلی است و در این صورت می‌توان امیدوار بود که پویایی و رشد خوبی در انتظار صنعت کشور باشد تا از این منظر، بازار سرمایه نیز به روزهای اوج خود بازگردد.
قطعا رونق بازار سرمایه خود یک عامل مهم برای پایداری رشد صنایع و ابزاری برای بهره‌برداری از فرصت‌های رشد آنهاست. نقش بازار سرمایه در تأمین مالی بنگاه‌ها و امکاناتی که برای آنها فراهم می‌کند به‌خصوص بعد از توسعه قابل توجهی که طی چند سال اخیر داشته است، اکنون یک محور مهم و غیرقابل انکار در اقتصاد کشور است.
یک نکته مهم که در اینجا باید مورد توجه قرار گیرد، نگرانی احتمالی از وقوع مجدد فراز و نشیب در روندهای بازار سرمایه است. هرچند بروز سیکل‌های رونق و رکود در بازار سرمایه که تابعی از شرایط و تحولات اقتصادی بیرون از بازار سرمایه است، همیشه وجود دارد و در آینده هم نامحتمل نیست، ولی آنچه که می‌تواند شدت سیکل‌ها را کاسته و هموار کند و مردم عادی را از گزند آن نوسانات قدری دورتر کند، توسعه روش‌های سرمایهگذاری غیرمستقیم است که از طریق توسعه نهادهای مالی میسر می‌شود.
خوشبختانه استراتژی توسعه نهادهای مالی و تسهیل صدور مجوزهای سازمان بورس و اوراق بهادار که از زمستان ۱۳۹۹ به کار بسته شد و توسط مدیران کنونی سازمان بورس نیز با قدرت دنبال می‌شود، منجر به توسعه قابل توجهی در تعداد و کیفیت نهادهای مالی شده است. اکنون تعداد قابل توجهی نهاد مالی و صدها صندوق سرمایهگذاری در اشکال گوناگون وجود دارند که سپر دفاعی بازار سرمایه برای توسعه متوازن و جذب‌کردن نوسانات بازار هستند تاثیر برجام بر بازار سرمایه و البته هنوز هم جای زیادی برای توسعه کمی و افزایش تنوع آنها وجود دارد.
چنین وضعیتی این امیدواری را ایجاد می‌کند که نهادهای مالی وظیفه تصمیم‌گیری تخصصی برای هدایت منابع خرد مردمی در بازار سرمایه را به دوش بگیرند و مانع از بروز هیجان و رفتارهای غیرمنطقی در بازار شوند.
برای سیاستگذار اقتصادی کشور نیز درک این موضوع خیلی مهم است که به جای نگرانی یا اعمال سیاست‌های محدودکننده، بستر را برای توسعه نهادهای مالی فراهم کند، چراکه بیشترین نفع این تصمیم، از طریق تقویت روش‌های تأمین مالی و کاربرد ابزارهای بازار سرمایه برای توسعه سرمایهگذاری بنگاه‌ها، به اقتصاد کشور و مردم بازمی‌گردد.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس سابق سازمان بورس و اوراق بهادار
دیدگاه شما