ارزش حجم مبنا چگونه محاسبه می‌شود؟

با توجه به روندجهاني شدن اقتصاد كشورها، متخصصان مالي كشور، بايستي با نظام‌هاي مالي جهاني و شيوه‌هاي سرمايه‌گذاري و ابزارهاي مالي پيشرفته آشنايي داشته باشند تا كشور بتواند موقعيت مالي خود را در دنياي متلاطم امروز تثبيت كند. رشته مديريت مالي در همين راستا ايجاد شده است. در اين رشته دانشجويان با تئوري‌هاي نوين مديريت مالي و كاربرد آنها آشنا مي‌شوند و در نهايت مي‌توانند با ارائه راهكار‌هايي براي بسط و توسعه سرمايه‌گذاري، گام‌هاي مؤثري در حل مشكلات اقتصادي كشور بردارند. دانش‌آموختگان مديريت مالي علاوه بر توانايي تجزيه و تحليل و حضور فعال در بازارهاي مالي مي‌توانند وضعيت مالي شركت‌ها و مؤسسات را مورد ارزيابي قرار دهند و در اخذ تصميمات مالي مؤثر در سازمان‌ها، نقش اساسي ايفا كنند.

Financial Top Manager

پس میانگین قیمت مورد معامله امروز2016 ریال بوده اگر تعداد برگه مورد معامله به حد نصاب می رسید(از حجم مبنا بیشتر می شد) این قیمت به عنوان قیمت پایانی مورد قبول بود اما چون تعداد برگه سهام مورد معامله قرار گرفته ده هزار تا و حجم مبنای سهم شانزده هزار برگه می باشد پس از تناسب استفاده می کنیم.

اگر 16000برگه مورد معامله قرار می گرفت قیمت سهام 16 ریال رشد می کرد در حالی که 10000 برگه مورد معامله قرار گرفته قیمت چقدر رشد می کند؟

۱۶۰۰۰ ۱۰۰۰۰

ــــــــــــ = ـــــــــــــ

16 X

از تناسب بالا X بدست می آید 10 ریال یعنی قیمت بسته شدن در پایان معاملات امروز برابر با 2010 ریال می شود.

آخرین اطلاعیه شرکت بورس در مورد حجم مبنا:

فعالان محترم بازار سرمایه استحضار دارند که در بازار رقابتی (کارا)، قیمت نتیجه تصمیم و اقدام گروه زیادی از خریداران و فروشندگان است و اجماع آنان را نشان می دهد. در بورس اوراق بهادار ایران حجم مبنا به منظور اطمینان از این‌که تغییر قیمت‌ سهام شرکت های پذیرفته شده دربورس حاصل از معامله حداقل تعداد معینی از سهام شرکت می باشد، تعریف و برای محاسبه آن ضریب هشت درهزار درتعداد سهام تمام شرکت‌ها صرف ‌نظر از اندازه آن ها اعمال گردید. با عنایت به این‌که در مورد شرکت‌های بزرگ هدف مذکور با حجم مبنای کمتری نیز حاصل می‌شود، لذا هیئت مدیره شرکت بورس تصمیم گرفت ضریب محاسبه حجم مبنای شرکت‌هایی که سرمایه آن ها بیشتر از 3000 میلیارد ریال می‌باشد را از هشت در ده‌ هزار به چهار در ده‌ هزار کاهش دهد. بر این اساس از تاریخ 2/4/86 ضریب محاسبه حجم مبنای 11 شرکت زیربه چهار در ده‌هزارتغییر می‌یابد:

فولاد مبارکه اصفهان ـ سایپا ـ سرمایه گذاری غدیر- ملی صنایع مس ایران ـ ایران خودرو- بانک پارسیان ـ سرمایه گذاری صندوق بازنشستگی ـ سیمان فارس خوزستان ـ گروه بهمن سرمایه گذاری بانک ملی ایران ـ مدیریت پروژه های نیروگاهی ایران

مزایا و معایب حجم مبنا:

مهم‌ترین مزیت قانون حجم مبنا، جلوگیری از حرکات پرشیب و یکباره در روند قیمت‌ها است، به عنوان مثال زمانی که یک سهم در روند نزولی قرار می‌گیرد، میزان عرضه بر تقاضا فزونی می‌یابد و معمولا این چیرگی عرضه بر تقاضا، آن قدر پررنگ می‌شود که حجم معاملات سهم به شدت کاهش یافته و اصطلاحا معاملات در آن نماد «قفل» می‌شود. (که فعالان بازار از این حالت به عنوان «صف فروش»یادمی‌کنند.)

در این حالت به دلیل کاهش شدید حجم معاملات، بر اساس قانون حجم مبنا درصد نوسان پایان روز نیز کاهش می‌یابد و لذا از سقوط برق آسای سهم جلوگیری می‌شود. (عکس همین حالت در بازار صعودی برقرار است.) اما مساله‌اینجا است که ‌همین ویژگی قانون حجم مبنا بزرگ‌ترین عیب آن نیز به شمار می‌آید، با شکل‌گیری صف‌های خرید و فروش در بازار، حجم زیادی از سرمایه سرمایه‌گذاران در این صف‌ها بلوکه می‌شود، حجمی که می‌تواند با گردش در سایر سهام بازار، بر رونق بورس بیفزاید، بنابراین شکل‌گیری صف‌های خرید و فروش، روانی معاملات ( liquidity ) در بازار را مورد تهدید قرار می‌دهد.

به عنوان مثال اگر سهامداری که سهمش در صف فروش فرو رفته، نیاز فوری به سرمایه‌اش پیدا کند، چاره‌ای ندارد، جز آنکه سهم خود را به صورت وکالتی و با قیمتی بسیار پایین تر از ارزش آن به شخص دیگری واگذار کند.

همچنین فرسایشی شدن این صف‌ها (به خصوص صف‌های فروش) می‌تواند اثرات نامطلوبی بر روان جمعی بازار داشته باشد. به عنوان نمونه می‌توان از شرکت‌های سیمانی در سال 84 و یا شرکت‌هایی مانند سرمایه‌گذاری غدیر و سرمایه‌گذاری بانکی ملی – که مدت‌های مدیدی صف فروش بودند- نام برد. (مورد آخر همچنان در صف فروش قرار دارد.)

نکته دیگر اینکه اگر نماد سهم‌هایی که با صف فروش و یا خرید مواجه ‌هستند به دلایلی همچون تعدیل پیش بینی سود، برگزاری مجمع سالانه یا مجمع افزایش سرمایه و . متوقف شود، در روز بازگشایی نماد، بازار با در‌نظر گرفتن وضعیت پیش از بسته شدن نماد به آن سهم قیمت می‌دهد، یعنی مثلا اگر سهم پیش از بسته شدن نمادش دارای صف فروش باشد، پس از بازگشایی، بازار آن قدر قیمت را پایین می‌آورد تا قیمت سهم را به نرخ تعادلی مورد نظر برساند، به دیگر سخن بازگشایی نمادها تمام تمهیدات قانون حجم مبنا را نقش بر آب می‌کند!

نمونه‌هایی از این دست بسیار دیده شده، به عنوان مثال می‌توان شرکت سرمایه‌گذاری غدیر را نام برد که پس از دو نوبت بازگشایی با افتی در حدود 40درصد مواجه شد. شرکت‌های پتروشیمی اراک و خارک، سنگ آهن گل گهر، باما، فرآوری مواد معدنی ایران و گروه بهمن از آخرین نمونه‌های این نوع بازگشایی هستند که توام با کاهش قیمتی بوده‌اند.

با توجه به روندجهاني شدن اقتصاد كشورها، متخصصان مالي كشور، بايستي با نظام‌هاي مالي جهاني و شيوه‌هاي سرمايه‌گذاري و ابزارهاي مالي پيشرفته آشنايي داشته باشند تا كشور بتواند موقعيت مالي خود را در دنياي متلاطم امروز تثبيت كند. رشته مديريت مالي در همين راستا ايجاد شده است. در اين رشته دانشجويان با تئوري‌هاي نوين مديريت مالي و كاربرد آنها آشنا مي‌شوند و در نهايت مي‌توانند با ارائه راهكار‌هايي براي بسط و توسعه سرمايه‌گذاري، گام‌هاي مؤثري در حل مشكلات اقتصادي كشور بردارند. دانش‌آموختگان مديريت مالي علاوه بر توانايي تجزيه و تحليل و حضور فعال در بازارهاي مالي مي‌توانند وضعيت مالي شركت‌ها و مؤسسات را مورد ارزيابي قرار دهند و در اخذ تصميمات مالي مؤثر در سازمان‌ها، نقش اساسي ايفا كنند.

ارزش معاملات خرد چیست و نحوه محاسبه آن در بورس چگونه است؟

در این مقاله از دلفین وست، قصد داریم تا با مفهوم معاملات خرد و نحوه محاسبه آن‌ها آشنا شویم. روزانه معاملات بسیاری در بورس انجام می‌شوند. خرید و فروش‌های بسیار با قیمت‌ها و حجم‌های متفاوت از طرف سرمایه‌گذاران صورت می‌گیرد. در این بین استناد به همین حجم و ارزشی که معاملات می‌سازند، راهی برای انتخاب درست است. اگر می‌خواهید سرمایه‌گذار موفقی باشید، این مورد می‌تواند به شما کمک بزرگی کند. معاملات در بورس به سه شکل خرد، بلوکی و عمده انجام می‌شوند. این که هر یک از این موارد چه حجمی از معاملات بازار را به خود اختصاص می‌دهند، یکی از محاسباتی است ک با تابلو خوانی بورس می‌توان انجام داد. در ادامه ابتدا به ارزش حجم مبنا چگونه محاسبه می‌شود؟ سوال ارزش معاملات خرد چیست پاسخ می‌دهیم و سپس به نحوه محاسبه ارزش معاملات خرد در بورس می‌پردازیم.

ارزش معاملات خرد چیست؟

سرمایه‌گذاران حرفه‌ای برای آن که بهترین سهام را انتخاب کنند، از معیار معاملات خرد برای تصمیم‌گیری استفاده می‌کنند. حجم و ارزش معاملات خرد در بورس می‌تواند میزان نقدینگی روزانه بازار را مشخص کرده و درمورد خرید و فروش سهام مورد نظر سرمایه‌گذار اطلاعات خوبی به او بدهد. چرا که در طول یک روز معاملاتی سهام هر نماد در قیمت‌ها و حجم‌های مختلفی به فروش می‌رسد و این‌ها اطلاعاتی مهمی هستند.

ارزش معاملات خرد در بورس

اگر ارزش تمام معاملات انجام شده روی سهام شرکت‌های حاضر در بازار بورس را با هم جمع کنیم، به ارزش معاملات خرد می‌رسیم. نحوه محاسبه ارزش معاملات خرد بورس به این صورت است که باید مقدار معاملات بلوکی را از مقدار ارزش کل معاملات کم کنیم. برای آن که ارزش کل معاملات را به دست آوریم، کافی است حجم معاملات را در تعداد کل آن‌ها ضرب کنیم.

نحوه محاسبه ارزش معاملات خرد در بورس

اگر به صفحه اصلی وب سایت بورس اوراق بهادار تهران مراجعه کنید، خواهید دید که اطلاعات مربوط به بازار در آن درج شده است. در این بخش می‌توانید وضعیت بازار، شاخص کل، حجم، ارزش و تعداد معاملات بورس را ببینید.
حال پیش از آن که به محاسبه ارزش معاملات خرد در بورس بپردازیم، باید درمورد چند مفهوم صحبت کنیم.

معاملات عمده به چه معنی است؟

حال که دیدیم معاملات خرد بورس چیست، نوبت به معاملات عمده رسیده است. برای آن که یک معامله را کلان بدانیم، باید دو ویژگی را در نظر بگیریم. چنانچه تعداد سهام مورد معامله از درصد مشخصی از کل سهام شرکت بیشتر باشد و حجم معاملات شرکت در بازه زمانی معینی از حجم معاملات بازار بیشتر باشد، معامله عمده است.

معاملات بلوکی چیست؟

هنگامی که حجم بزرگی از سهام یک شرکت بدون توجه به قوانین محدودیتی خرید و فروش شود، معامله بلوکی رخ داده است. این معاملات برای آن که تأثیر کمتری در قیمت‌ها و بازار سرمایه داشته باشند، خارج از بازار و ساعت معاملاتی انجام می‌شوند.

در معاملات بلوکی که با نام سفارشات بلوکی نیز شناخته می‌شوند، حجم از معاملات خرد بیشتر است. بیشتر افرادی که در این معاملات شرکت می‌کنند، اشخاص حقوقی هستند و قیمت معامله نیز بیشتر از معاملات خرد است. این نکته را به یاد داشته باشید که سرمایه‌گذاران معاملات بلوکی، تا روز عرضه سهام از زمان آن اطلاع ندارند.

ارزش کل معاملات چگونه محاسبه می‌شود؟

ارزش معاملات بورس در یک روز از حاصل‌ضرب تعداد کل معاملات در حجم معاملات به دست می‌آید. حال به محاسبه ارزش معاملات خرد بر می‌گردیم. محاسبه این نرخ بسیار ساده است. کافی است ارزش معاملات بلوکی را از ارزش کل معاملات کم کنیم تا نتیجه مورد نظر به دست بیاید. همچنین با توجه به این موضوع که ارزش معاملات خرد، وضعیت بازار را مشخص می‌کند، اگر ارزش معاملات یک نماد روزانه مبلغی بین 500 تا 600 میلیارد تومان داشته باشد و این روند چندین روز به همراه تعادل یا افزایش نرخ ادامه داشته باشد، یعنی نقدینگی به بازار تزریق شده است. بنابراین ارزش معاملات می‌تواند معیاری برای تصمیم‌گیری‌های روزانه محسوب شود.

مثالی از محاسبه ارزش معاملات سهام هر نماد

نماد الف را به عنوان یک نماد فرضی در نظر بگیرید. تصور کنید سه شخص 1، 2 و 3 در یک روز معاملاتی سهام این نماد را به ترتیب زیر خریداری کرده-اند.

• سرمایه‌گذار شماره 1: 500 سهام هر کدام به ارزش 1000 تومان. جمعاً 500 هزار تومان خرید.
• سرمایه‌گذار شماره 2: 1000 سهام هرکدام به ارزش 900 تومان. جمعاً 900 هزار تومان خرید.
• سرمایه‌گذار شماره 3: 500 سهام هر کدام به ارزش 500 تومان. جمعاً 250 هزار تومان خرید.

اگر بخواهیم ارزش کل معاملات روزانه نماد را محاسبه کنیم، باید این سه مورد را باهم جمع کنیم. بنابراین در این روز خاص، برای نماد فرضی الف، جمعاً 1 میلیون و 650 هزار تومان خرید صورت گرفته است.

سخن پایانی

ارزش معاملات در بورس یکی از فاکتورهای مهم در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران است. این افراد می‌توانند با استفاده از تابلو خوانی اعداد و ارقام مورد نیاز خود را استخراج کرده و با یک جمع و تفریق ساده، نیاز خود را بر طرف کنند. از آن جایی که میزان نقدینگی با ارزش معاملات خرد رابطه مستقیم دارد، می‌توان به این نرخ به چشم فاکتوری قابل اتکا نگاه کرد. تابلو خوانی یکی از کاربردی‌ترین مهارت‌هایی است که هر سرمایه‌گذاری باید پیش از ورود به بازار سرمایه فرا بگیرد. تابلو نمادهای حاضر در بازار بورس را می‌توانید در سایت اوراق بهادار تهران مشاهده کنید. به غیر از تابلو به صورت تفکیک شده، در صفحه اصلی این سایت آمار و ارقام کلی بازار نیز قابل مشاهده است. اگر می‌خواهید در سرمایه‌گذاری بورس و سایر بازارهای مالی موفق عمل کنید، می‌توانید با دوره‌های آموزشی ما در دلفین وست همراه شوید و جمع سرمایه‌گذاران موفق و خانواده ما بپیوندید. مشاوران و اساتید مجرب در مجموعه ما آماده کمک و خدمت‌رسانی به شما هستند.

برای یادگیری “یک سرمایه گذار چه چیزهایی را باید بداند” مسیر زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم:

حجم مبنا چیست؟

در آموزش‌های پیشین با مفاهیم بورس و همچنین مباحثی مانند تابلوخوانی، نوسان‌گیری و شاخص بورس آشنا شدیم. در این آموزش، با حجم مبنا و قیمت پایانی آشنا می‌شویم و مثال‌هایی از محاسبه آن‌ها را بیان می‌کنیم.

حجم مبنا در بورس و محاسبه آن

حجم مبنا حداقل تعداد سهمی است که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم در دامنه نوسان کامل رشد کند یا کاهش یابد. طبق قانون، در یک سال باید حداقل 20 درصد از کل سهام یک شرکت معامله شود. اگر تعداد روزهای کاری یک سال را 250 فرض کنیم، حجم مبنای روزانه 0.0008 (هشت ده هزارم) کل سهم است. مثلاً اگر شرکتی 100 میلیون سهم داشته باشد، حجم مبنای آن 80 هزار سهم خواهد بود. بنابراین، باید حداقل 80 هزار سهم معامله شود تا تغییرات قیمت آن روز در سهم اعمال شود.

حداکثر مبلغ حجم معاملات حجم مبنا یک میلیارد تومان است؛ بدین معنا که اگر ارزش 0.0008 تعداد سهم یک شرکت از یک میلیارد تومان بیشتر شود، عدد مورد نظر را کاهش می‌دهند، یعنی یک میلیارد تومان را با تعداد سهم شرکت مورد نظر معادل کرده و آن را مبنای محاسبه قرار می‌دهند. حداقل ارزش معادله نیز باید 50 میلیون تومان باشد. این به آن دلیل است که شرکت‌هایی که سهم آن‌ها قیمت بالایی دارد، اگر بخواهند حجم مبنا را 0.0008 در نظر بگیرند، ممکن است ارزش معاملاتی‌شان خیلی زیاد باشد. به همین دلیل است که سقفی به عنوان حداکثر در نظر گرفته می‌شود.

البته این فرمول طی سال‌ها تغییر کرده و در سال 93 به 0.0004 (چهار ده هزارم) کل سهام شرکت رسیده است.

محاسبه قیمت پایانی

در تابلوی معاملات، دو قیمت مشاهده می‌کنیم: قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله یا آخرین قیمت. شاید هنگام دیدن تابلوی معاملات یک سهم، این پرسش در ذهنتان ایجاد شده باشد که قیمت پایانی چیست و چگونه محاسبه می‌شود. قیمت پایانی یک سهم در یک روز، برابر با میانگین قیمت‌هایی است که سهم مورد معامله قرار گرفته است. اگر حجم معاملات یک روز حداقل برابر با حجم مبنا باشد، میانگین قیمت معاملات به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می‌شود. اما اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد، به همان نسبتِ افزایش یا کاهش سهم از قیمت کاسته شده و قیمت پایانی بر آن اساس محاسبه می‌شود.

در حقیقت، قیمت پایانی میانگین موزون معاملات است. برای مثال، فرض کنید در یک سهم، معامله‌ای انجام شده که با 4 درصد افزایش قیمت همراه بوده، معامله دیگری با 2 درصد افزایش، معامله‌ای با یک درصد کاهش و… . با توجه به اینکه در هریک از این معاملات مربوط به سهم مورد نظر حجم چقدر بوده است، میانگین وزنی قیمت معاملات محاسبه شده و به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می‌شود.

برای مثال، فرض کنید سهمی در قیمت مثبت 5 درصد معامله شود. اگر تعداد سهام معامله شده بیشتر از 80 هزار باشد، این 5 درصد اعمال شده و مبنای قیمت روز بعد معاملات قرار خواهد گرفت. اما اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی بر اساس نسبت این حجم به حجم مبنا محاسبه می‌شود. برای مثال اگر حجم مبنای سهمی 80 هزار باشد و 40 هزار سهم با قیمت مثبت 5 درصد معامله شود، مقدار افزایشِ قیمت 2.5 درصد برای قیمت پایانی در نظر گرفته خواهد شد. البته این حجم مبنا که درباره آن بحث کردیم، مربوط به شرکت‌های ثبت شده در بورس است.

آخرین قیمت، قیمت آخرین معامله‌ای است که انجام شده است.

فرمول محاسبه قیمت پایانی به صورت زیر است:

که در آن، پارامترها به صورت زیر هستند:

که در آن، پارامترها به صورت زیر هستند:

• P ₁ : قیمت پایانی روز قبل
• P ₂ : قیمت پایانی روز جاری
• ¯ P ₂ : میانگین وزنی قیمت در روز جاری
• N : حجم معاملات
• M : حجم مبنا

اگر M/ N بزرگ‌تر یا مساوی با یک باشد، این نسبت را برابر با یک در نظر می‌گیریم. در غیر این صورت، همان مقدار کوچک‌تر از یک را می‌نویسیم.

بزرگ‌تر یا مساوی با یک باشد، این نسبت را برابر با یک در نظر می‌گیریم. در غیر این صورت، همان مقدار کوچک‌تر از یک را می‌نویسیم.

مثال ۱. محاسبه میانگین وزنی

قیمت پایانی یک سهم 15.000 ریال است. میانگین وزنی قیمت سهمی را به دست آورید که اطلاعات معاملات آن به صورت زیر است:

10.000 سهم با قیمت مثبت 5 درصد قیمت پایانی
15.000 سهم با قیمت منفی 1 درصد قیمت پایانی
22.000سهم با قیمت مثبت 2.5 درصد قیمت پایانی
50.000سهم با قیمت پایانی
پاسخ: میانگین وزنی قیمت به صورت زیر به دست می‌آید:‌

بنابراین، میانگین وزنی قیمت سهم، 1.500 به علاوه 0.93 درصد، یعنی 15.139 ریال است.

مثال 2. محاسبه حجم مبنا

فرض کنید تعداد سهام یک شرکت، 200 میلیون باشد. حجم مبنای آن را محاسبه کنید.

پاسخ: همان‌طور که گفتیم، حجم مبنا برابر با 20 درصد تعداد کل سهم تقسیم بر 250 روز کاری است. بنابراین، داریم:

بنابراین، حجم مبنا در سهم مورد نظر، 160.000 است.

مثال 3. محاسبه قیمت پایانی

فرض کنید اطلاعات مربوط به معاملات سهام مثال قبل، به صورت زیر باشد:

قیمت پایانی روز قبل: 20.000 ریال
میانگین وزنی قیمت سهم در روز جاری: 20.800 ریال
تعداد سهام معامله شده: 80.000 سهم
قیمت پایانی روز جاری را حساب کنید.

پاسخ: طبق فرمولی که برای قیمت پایانی ارائه کردیم، مقادیر زیر را داریم:

• P ₁ = 20 , 000
• ¯ P ₂ = 20 , 800
• M = 160 , 000
• N = 80 , 000

همان‌طور که می‌بینیم،‌ حجم معاملات روز جاری کمتر از حجم مبنا است و نمی‌توانیم قیمت پایانی را برابر با میانگین وزنی قیمت معاملات قرار دهیم. قیمت پایانی روز جاری به صورت زیر محاسبه می‌شود:

مثال 4. محاسبه قیمت پایانی

اطلاعات مثال قبل را در نظر بگیرید، با این تفاوت که در اینجا حجم معاملات 200.000 است. قیمت پایانی سهم را در روز جاری به دست آورید.

قانون جدید حجم مبنا

بر اساس اعلام شرکت بورس اوراق بهادار، از تاریخ ۱۲ اسفند ۹۸، حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بر اساس فرمول قبلی (ماده واحده مصوب ۲۸ بهمن ۱۳۹۳ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) 4 در 10 هزار سهام شرکت است، به شرطی که حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت‌ها برابر با 50 میلیارد ریال و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه 20 هزار میلیارد ریال و بالاتر، 120 میلیارد ریال و برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از 20 هزار میلیارد ریال، 100 میلیارد ریال تعیین باشد.

همچنین، تعداد حجم مبنای هر سهم بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.

سخن پایانی

در این مطلب به مفهوم حجم مبنا و نحوه محاسبه‌اش پرداختیم؛ سپس قیمت پایانی را شرح دادیم و روش محاسبه آن را نیز بیان کردیم. در همین رابطه، مثال‌هایی نیز جهت درک بهتر توضیحات شرح داده شدند. حال اگر پرسش و دیدگاهی در این زمینه دارید، از شما دعوت به عمل می‌آوریم تا آن را از طریق بخش نظرات در ادامه صفحه با ما و دیگر خوانندگان در میان بگذارید.

حجم مبنا در بورس و کاربرد آن

اگر با بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار آشنا باشید احتمالا واژه حجم مبنا را بر روی تابلو معاملات دیده‌اید. ممکن است این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که فرمول حجم مبنا چیست و حجم مبنا چگونه محاسبه می‌شود؟! اصلا حجم مبنا چه کاربردی دارد؟!

به حداقل تعداد سهامی که باید در طول یک روز معامله شود تا قیمت اصلی (پایانی) آن سهم بتواند نوسان مثبت یا منفی داشته باشد، «حجم مبنا» گفته می‌شود.

حجم مبنا ابزاری است که تنها در بورس تهران برای کمک به حفظ آرامش در معاملات از آن استفاده می‌شود.

به‌این‌ترتیب که این ابزار باعث کاهش هیجانات کاذب قیمت سهام شرکت‌های بورسی شده

و هم‌چنین از افت یا رشد بی‌رویه آن جلوگیری می‌کند. در تعیین میزان آن هیچ معامله گری دخالت نداشته

و به‌طور خودکار توسط سامانه معاملات اندازه‌گیری می‌شود. برای مشاهده حجم مبنای مربوط به هر نماد بورسی،

می‌بایست در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به جستجوی نماد موردنظر پرداخت.

تاریخچه شکل گیری حجم مبنا

حجم مبنا در سال ۱۳۸۲ توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به سردبیری حسین عبده تبریزی شکل گرفت.

در ابتدای این قانون، اساس بر این بود که ۱۵ درصد از کل سهام یک شرکت بورسی طی یک سال مورد معامله قرار گیرد

و روزهای کاری سال ۲۵۰ روز در نظر گرفته شده بود.

بر این اساس حجم مبنای روزانه یک سهم، ۰.۰۰۰۶ (شش ده‌هزارم) کل سهام شرکت در نظر گرفته شد تا قیمت اصلی/ پایانی بتواند نوسان کند.

این قانون در سال ۱۳۸۳ از ۱۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش یافت

و حجم مبنای روزانه سهم به ۰.۰۰۰۸ (هشت ده‌هزارم) تغییر کرد؛

اما از سال ۱۳۹۳ به بعد به ۱۰ درصد کاهش یافته و تا به امروز ثابت مانده است؛

بنابراین حجم مبنای روزانه یک سهم به ۰.۰۰۰۴ (چهار ده‌هزارم) تبدیل گردید

و ابتدای هر هفته در صفحه نماد هر سهم قرار می‌گیرد.

نکته: در تمام شرکت‌های بورسی در حال حاضر باید ۱۰ درصد از تعداد سهام کل شرکت در یک سال مورد معامله قرار بگیرد

تا قیمت اصلی/پایانی آن بتواند به بالاترین یا پایین‌ترین حد خود برسد.

محاسبه حجم مبنا

در بالا ذکر گردید که قیمت پایانی هر سهمی برای داشتن نوسان باید حداقل ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت مورد معامله قرار بگیرد. این درصد برای یک سال سهم است و برای محاسبه هرروز باید آن را تقسیم‌بر تعداد روزهای کاری هرسال کنیم که ۲۵۰ روز است. از تقسیم این دو عدد، رقم ۰٫۰۰۰۴ به دست می‌آید. با ضرب این عدد در تعداد سهام کل شرکت، حجم مبنا هر سهم محاسبه می‌شود.

۰.۱= ۱۰۰÷۱۰ ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت
۰.۰۰۰۴ = ۲۵۰ ÷ ۰.۱

تعداد سهام کل شرکت × ۰.۰۰۰۴ = حجم مبنا (۱
۲۵۰ روز کاری÷ ۱۰ درصد تعداد سهام = حجم مبنا (۲

ارزش حجم مبنا

در حال حاضر، حجم مبنا ابتدای هر هفته محاسبه می‌شود و تغییر می‌یابد.

ارزش حجم مبنای تعیین‌شده برای یک هفته باید بین ۵۰ میلیون تا ۱ میلیارد تومان باشد

و نمی‌تواند خارج از این محدوده باشد. این قانون به دلیل مشکلاتی که برای سهام شرکت‌های دارای ارزش بسیار بال

ا و یا شرکت های با سهام ارزش پایین پیش می‌آمد، وضع گردیده است.

بعد از به دست آمدن عدد حجم مبنا به روش فوق، می‌بایست آن را در قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه ضرب نماییم:

• چنانچه عدد به‌دست‌آمده در آخرین روز کاری هفته (چهارشنبه) عددی بین ۵۰ میلیون تومان

و ۱ میلیارد ریال باشد، حجم مبنا برای روز شنبه همان عدد به‌دست‌آمده خواهد بود.

• چنانچه عدد به‌دست‌آمده کم‌تر از ۵۰ میلیون تومان بود، حجم مبنا برای

روز شنبه برابر با ۵۰ میلیون تومان تقسیم‌بر قیمت پایانی روز چهارشنبه خواهد بود.

• چنانچه عدد به‌دست‌آمده بیش‌تر از ۱ میلیارد تومان بود حجم مبنای ما برای روز شنبه،

برابر با ۱ میلیارد تومان تقسیم‌بر قیمت پایانی روز چهارشنبه خواهد بود.

حداکثر ارزش حجم مبنا: ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان
حداقل ارزش حجم مبنا: ۵۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان

نکته: محاسبات حجم مبنا در آخرین روز کاری هفته (چهارشنبه) و برای هفته آینده انجام می‎شود.

مثال:

فرض کنید قیمت روز گذشته نمادی،۱۲۰ تومان است.

چنانچه نماد دارای حجم مبنایی معادل با ۲ میلیون سهم باشد

و میزان معاملات آن در روز موردنظر به ۱ میلیون سهم (۵۰ درصد حجم مبنا) برسد،

برای محاسبه قیمت پایانی روز جاری، می‌بایست ابتدا میانگین وزنی معاملات آن روز را حساب کنیم.

سپس میانگین به‌دست‌آمده را منهای قیمت پایانی روز گذشته کرده و در حجم مبنا ضرب می‌نماییم

و حاصل آن را با قیمت پایانی روز گذشته جمع کرده تا قیمت پایانی به‌دست‌آمده در این روز محاسبه شود.

به‌این‌ترتیب اگر میانگین وزنی معاملات روز جاری را ۱۳۰ در نظر بگیریم، قیمت پایانی نماد برابر با ۱۲۵ تومان خواهد بود.

میانگین وزنی معاملات امروز: ۱۳۰
قیمت پایانی روز گذشته: ۱۲۰ تومان
حجم مبنا: ۲ میلیون سهم
حجم معاملات روز جاری: ۱ میلیون سهم
تفاوت میانگین وزنی معاملات امروز باقیمت پایانی در روز گذشته:۱۰=۱۲۰-۱۳۰
تعدیل با حجم مبنا: ۵=۱۰×۰.۵
قیمت پایانی امروز: ۱۲۵=۱۲۰+۵

بنابراین مبنای تغییرات قیمت‌ها و سقف مجاز نوسان روز بعد، در بازه ۵ درصد مثبت و ۵ درصد منفی خواهد بود.

محاسبه قیمت پایانی

همان‌طور که قبلاً گفته شد قیمت پایانی به‌نوعی میانگین وزنی قیمت نیز محسوب می‌شود؛ اما قیمت پایانی هر سهم محاسبات پیچیده‌ای دارد که فرم آن در ادامه قرار داده شده است.

حالت اول: حجم معامله‌شده کمتر از حجم مبنا باشد.

P2 = قیمت پایانی روز جاری
P1 = قیمت پایانی روز قبل
z = میانگین وزنی قیمت در روز جاری p2 = p1 [(z-p1) y ÷ x] y = حجم معاملات
x = حجم مبنا شرکت

حالت دوم: حجم معاملات مساوی یا بیشتر از حجم مبنا باشد.

p2 = قیمت پایانی روز جاری
z =میانگین وزنی قیمت در روز جاری p2 = z
مجموع تعداد سهام ÷ مجموع ارزش = z

مزایا و معایب حجم مبنا

مهم‌ترین مزیت حجم مبنا، جلوگیری از حرکات پرشیب و یک‌باره در روند قیمت‌ها است.

هم‌چنین حجم مبنا مانع از ایجاد قیمت‌های کاذب می‌شود؛ اما نکته قابل‌توجه این است که در مواقعی مانند تشکیل

صف خریدوفروش، باعث بلوکه شدن مقدار زیادی از پول می‌گردد و نوسان قیمت در هر دو روند نزولی و صعودی کند می‌شود.

هنگامی‌که میزان حجم معاملات بسیار پایین می‌آید، سرمایه‌گذاران در بورس در این شرایط می‌گویند سهم خشک شده است و نوسان نمی‌کند.

در این شرایط سازمان بورس در یک محدوده زمانی معین همانند یک روز نماد سهام را بدون هیچ‌گونه حجم مبنا

و دامنه نوسان باز می‌کند تا معاملات انجام گیرد و قیمت موردنظر خریداران و فروشندگان از طریق عرضه و تقاضا مشخص گردد.

قانون جدید حجم مبنا؛ همه‌چیز درباره تغییرات جدید بورس

حجم مبنای جدید که از امروز در معاملات بازار سرمایه مبنا قرار می‌گیرد، شامل حال تمام شرکت‌ها چه بورسی و چه فرابورسی خواهد شد. اگر حجم معاملات روزانه یک شرکت کمتر از حد نصاب باشد، تغییرات قیمت پیش آمده به طور کامل در نظر گرفته نخواهد شد و حتما باید تعداد معاملات آنقدری بزرگ باشد که حجم مبنا را پوشش دهد

فرارو- قانون جدید بورس از امروز دوشنبه ۱۲ اسفندماه اجرایی شده و بر اساس آن شاهد تغییرات حجم مبنا هستیم. بر اساس قانون جدید حجم مبنا، از این به بعد نه‌تن‌ها شرکت‌های بورسی، بلکه شرکت‌های فرابورسی هم مشمول حجم مبنا شده و اگر حجم معاملات روزانه آن‌ها به حد نصاب نرسد، تغییرات قیمت به طور کامل در نظر گرفته نخواهد شد.

در این گزارش همه آن‌چیزی که باید درباره قانون جدید حجم مبنا در بورس بدانید را آورده‌ایم. اطلاعیه سازمان بورس از روز پنجشنبه هشتم اسفندماه منتشر شده و از امروز اجرایی می‌شود و می‌تواند تاثیر زیادی در معاملات بازار ارزش حجم مبنا چگونه محاسبه می‌شود؟ فرابورس داشته باشد.

قانون حجم مبنا در بورس یعنی چه؟

اگر می‌خواهید بدانید حجم مبنا چیست و به چه دردی می‌خورد، بهتر است از یک مثال شروع کنیم. فرض کنید در بازار ارز یک شهر کوچک، عده‌ای در حد ۱۰ نفر کنار خیابان جمع می‌شوند و شروع به معاملات ارز می‌کنند. آن‌ها دلار را بین خودشان با قیمت پنج هزار تومان خرید و فروش می‌کنند و هر کس از بیرون معاملات را بررسی کند، نتیجه می‌گیرد که دلار در حال حاضر پنج هزار تومان است. این در حالی است که صرفا عده محدودی در معاملات بازار ارز شرکت کرده و با معاملاتشان قیمت ارز را پنج هزار تومان تعیین کرده‌اند. در حالی که معاملات بازار ارز بسیار گسترده‌تر است و تنها در زمانی می‌توان قیمت کشف شده از معاملات را مبنا قرار داد، که تعداد دلار‌های معامله شده قابل توجه باشد. همین اتفاق در بازار بورس می‌افتد. اگر معاملات سهام یک نماد در طول یک روز کمتر از یک حد مشخص باشد، کشف قیمت به طور کامل انجام نخواهد شد. این حد، دقیقا همان حجم مبناست که پیش از این صرفا برای نماد‌های بورسی در نظر گرفته می‌شد.

حجم مبنا برای هر نماد به طور جداگانه محاسبه و از تابلوی آن قابل مشاهده است. برای مثال حجم مبنا در نماد ارزش حجم مبنا چگونه محاسبه می‌شود؟ فارس متعلق به شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس ۱۴ میلیون سهم است. تعداد کل سهام قابل معامله این نماد در بورس به ۱۴۳ میلیارد سهم می‌رسد. امروز تا لحظه نگارش این متن که حدود یک ساعت از آغاز به کار معاملات گذشته، حدود ۶۴ میلیون سهام این شرکت معامله شده و با توجه به اینکه این رقم بالاتر از حجم مبناست، پس به طور کامل می‌توان برای کشف قیمت سهام روی آن حساب باز کرد. بر این اساس قیمت پایانی سهم یعنی ۸۶۰۶ ریال از میانگین کل معاملات انجام شده در طول روز به دست آمده است.

در طرف مقابل شرکت پدیده شیمی قرن با نماد قرن را در نظر بگیرید. یک میلیارد سهام این شرکت در بورس قابل خرید و فروش است. حجم مبنای این نماد دو میلیون و ۳۲۳ هزار سهم در نظر گرفته شده و همانطور که قابل ملاحظه است، امروز تا لحظه نگارش این متن تنها ۳۲۰ هزار سهم معامله شده و این یعنی هنوز حجم معاملات به حجم مبنا نرسیده است.

برای همین با اینکه کل معاملات امروز با قیمت ۲۴۹۱۹ ریال انجام شده، اما همچنان قیمت پایانی ۲۳۸۹۹ ریال است. در چنین شرایطی تغییرات قیمت پایانی به نسبت حجم معامله شده تا این لحظه با حجم مبنا انجام می‌شود. مثلا در اینجا تعداد سهام معامله شده در بازار تا این لحظه ۱۴ درصد حجم مبنا است و برای همین، صرفا ۱۴ درصد تغییرات قیمت روی نرخ پایانی تاثیر گذاشته. از آنجا که تغییر قیمت در معاملات انجام شده امروز پنج درصد بوده، قیمت پایانی ۱۴ درصد این رقم، یعنی هفت دهم درصد تغییر پیدا کرده است.

حجم مبنا چطور محاسبه می‌شود؟

فرمول محاسبه حجم مبنا چندان دشوار نیست. صرفا کافی است در طول روز به ازای هر ۱۰ هزار سهم یک شرکت، چهار سهم معامله شود. به عبارتی حجم مبنای هر شرکت، معادل ۰.۰۴ درصد کل سهام آن شرکت است. برای مثال اگر شرکتی دارای یک میلیارد سهام باشد، حجم مبنا ۴۰۰ هزار سهم محاسبه می‌شود. البته باید توجه داشته باشید که این قانون یک تبصره هم دارد. بر اساس این تبصره فرمول مورد نظر در صورتی اعمال می‌شود که حداقل ارزش مبنا برابر با پنج میلیارد تومان باشد.

همچنین حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌هایی که کمتر از دو هزار میلیارد تومان سرمایه دارند، ۱۰ میلیارد تومان و برای شرکت‌هایی که بالاتر از دو هزار میلیارد تومان ارزش دارند، ۱۲ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. ارزش مبنای هر نماد در اصل همان قیمت تمام شده حجم مبنا است. برای مثال اگر قیمت هر سهم یک شرکت هزار تومان باشد و حجم مبنای آن ۴۰۰ هزار سهم، ارزش مبنا برابر با ۴۰۰ میلیون تومان خواهد بود. در این قانون، قیمت پایانی سهم در معاملات روز چهارشنبه هر هفته ملاک تعیین ارزش مبنا خواهد بود.

اعداد و ارقام تبصره حجم مبنا هر سال تغییر می‌کند. پیش از این حجم مبنا صرفا برای شرکت‌های حاضر در بورس در نظر گرفته می‌شد و حالا فرابورسی‌ها هم مشمول قانون حجم مبنا شده‌اند. باید توجه داشته باشید که حداقل و حداکثر ارزش مبنا برای نماد‌های حاظر در بازار پایه متفاوت است. برای بازار‌های پایه حداقل ارزش مبنا در تابلو زرد دو میلیارد تومان، در تابلوی نارنجی یک میلیارد تومان و در تابلوی قرمز معادل ۵۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است. ضمن اینکه حداکثر ارزش مبنای قابل اعمال بازار‌های پایه نیز همانند بازار‌های اول و دوم خواهد بود.

قانون جدید حجم مبنا چه تاثیری در بورس می‌گذارد؟

اگر سهام‌دار شرکت‌هایی هستید که روزانه حجم معاملات آن‌ها آنقدری بالاست که به راحتی حجم مبنا را پوشش می‌دهد، لازم نیست نگران باشید. تغییرات جدید حجم مبنا صرفا روی نماد‌هایی تاثیر می‌گذارند که حجم معاملات روزانه آن‌ها بسیار پایین باشد. نماد‌هایی که اغلب سهامشان دست عده‌ای خاص است و صرفا با خرید و فروش‌های سوری، قیمت سهام را بالا می‌برند. از این دست نماد‌ها در بازار پایه فرابورس به راحتی پیدا می‌شود. حالا تغییرات جدید حجم مبنا می‌تواند معاملات سهام این شرکت‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. چراکه دیگر نمی‌توان به صورت گروهی وارد یک سهم شد و با بالا بردن قیمت، سود کرد. در چنین شرایطی شاهد از رونق افتادن خرید‌های گروهی در نماد شرکت‌های کوچک خواهیم بود.