ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک

انواع ریسک در سرمایه‌گذاری

تفاوت ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک

ریسک در هر سرمایه‌گذاری مانند سهام یا اوراق قرضه وجود دارد. دو جزء اصلی ریسک، ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک است که در صورت ترکیب منجر به ریسک کل می‌شود. ریسک سیستماتیک ناشی از متغیرهای ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک بیرونی و غیرقابل کنترل است که مختص به صنعت یا سهام خاص نیست و کل بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد و منجر به نوسان قیمت تمام اوراق بهادار می‌شود. از سوی دیگر، ریسک غیرسیستماتیک به ریسکی اطلاق می‌شود که از متغیرهای کنترل شده و شناخته شده، که مختص صنعت یا سهام خاص هستند، پدید می‌آید. ریسک سیستماتیک را نمی‌توان با تنوع بخشیدن به پرتفوی حذف کرد، در حالی که تنوع برای جلوگیری از ریسک غیرسیستماتیک مفید است. در این مقاله به بررسی تفاوت ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک خواهیم پرداخت.

ریسک سیستماتیک چیست؟

منظور ما از اصطلاح “ریسک سیستماتیک” تغییر در بازده اوراق بهادار است که ناشی از عوامل کلان اقتصادی معاملات مانند عوامل اجتماعی، سیاسی یا اقتصادی است. چنین نوساناتی مربوط به تغییرات در بازده کل بازار است. ریسک سیستماتیک ناشی از تغییر در سیاست دولت، حادثه طبیعی مانند بلایای طبیعی، تغییرات در اقتصاد کشور، مولفه‌های اقتصادی بین‌المللی و غیره است. این ریسک ممکن است منجر به سقوط ارزش سرمایه‌گذاری در یک دوره شود.

این ریسک به سه دسته تقسیم می‌‎شود:

ریسک بهره

ریسک ناشی از نوسانات نرخ یا بهره است که بر اوراق بهادار دارای بهره مانند اوراق قرضه تاثیر می‌گذارد.

ریسک تورم

به‌طور متناوب به‌عنوان ریسک قدرت خرید شناخته می شود زیرا بر قدرت خرید افراد تأثیر منفی می گذارد. چنین ریسکی ناشی از افزایش هزینه تولید، افزایش دستمزدها و غیره است.

ریسک بازار

ریسک بر قیمت یک سهم تأثیر می‌گذارد، به‌عنوان مثال، قیمت‌ها در طول یک دوره به‌طور پیوسته همراه با سایر سهام بازار افزایش یا کاهش می‌یابند.

ریسک غیر سیستماتیک به چه معنا است؟

این ریسک ناشی از نوسانات بازده سهام یک شرکت به دلیل عوامل خرد اقتصادی است. به این معنا که عوامل موجود در سازمان، به عنوان ریسک غیرسیستماتیک شناخته می‌شود. عواملی که باعث چنین ریسکی می‌شوند مربوط به سهام خاص یک شرکت یا صنعت است که تنها بر یک سازمان خاص تاثیر می‌گذارد. در صورت انجام اقدامات لازم در این زمینه، سازمان می‌تواند از خطر جلوگیری کند. این نوع از ریسک به دو دسته ریسک تجاری و ریسک مالی تقسیم شده است:

ریسک تجاری

ریسک ذاتی سهام این است که شرکت ممکن است خوب عمل کند یا نکند. زمانی که یک شرکت کمتر از حد متوسط ​​عمل می‌کند، به‌عنوان ریسک تجاری شناخته می‌شود. عواملی مانند تغییر در سیاست‌های دولت، افزایش رقابت، تغییر ذائقه و ترجیحات مصرف‌کننده، توسعه محصولات جایگزین، تغییرات تکنولوژیکی و غیره باعث ایجاد ریسک‌های تجاری می‌شوند.

ریسک مالی

ریسک مالی ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک به‌عنوان ریسک اهرمی شناخته می‌شود. هنگامی که تغییری در ساختار سرمایه شرکت ایجاد می‌شود، به یک ریسک مالی تبدیل می‌شود. نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام بیانگر چنین ریسکی است.

تفاوت های کلیدی بین ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک

تفاوت اساسی بین ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک در موارد زیر ارائه می‌شود:

• ریسک سیستماتیک به معنای احتمال زیان مرتبط با کل بازار یا بخشی از بازار است. ریسک غیرسیستماتیک به معنای ریسک مرتبط با یک صنعت یا سهام خاص است.
• ریسک سیستماتیک غیرقابل کنترل است در حالی که ریسک غیرسیستماتیک قابل کنترل است.
• ریسک سیستماتیک ناشی از عوامل کلان اقتصادی است. از سوی دیگر، ریسک غیرسیستماتیک ناشی از عوامل خرد اقتصادی است.
• ریسک سیستماتیک بر تعداد زیادی از اوراق بهادار در بازار تاثیر می‌گذارد. برعکس، ریسک غیرسیستماتیک بر اوراق بهادار یک شرکت خاص تأثیر می گذارد.
• ریسک سیستماتیک را می‌توان از راه‌های مختلفی مانند پوشش ریسک و تخصیص دارایی حذف کرد، برخلاف ریسک غیرسیستماتیک که می‌تواند از طریق تنوع پرتفوی حذف شود.
• ریسک سیستماتیک به سه دسته تقسیم می‌شود: ریسک بهره، ریسک بازار و ریسک قدرت خرید. برخلاف ریسک غیرسیستماتیک که به دو دسته کلی ریسک تجاری و ریسک مالی تقسیم می‌شود.

باتوجه به مطالب عنوان شده و در نظر گرفتن تئوري مدرن پورتفوليو ، با تنوع بخشي سبدهاي سرمايه‌گذاری، ريسک سبد به صفر ميل نكرده و سرمايه‌گذاران بايد همواره ريسک سيستماتيک ناشي از تغييرات نرخ بهره ، فضاي سياسي كشور و … را در نظر داشته باشند.

سخن پایانی

مدیریت ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک کار بزرگی است. از آنجایی که نیروهای خارجی در ایجاد ریسک سیستماتیک دخالت دارند، بنابراین آن‌ها اجتناب ناپذیر و همچنین غیر قابل کنترل هستند. علاوه بر این، کل بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند از طریق پوشش ریسک و تخصیص دارایی کاهش یابد. در حالی که ریسک غیرسیستماتیک ناشی از عوامل داخلی است، به‌طوری که می‌توان به راحتی از طریق تنوع پرتفوی تا حد زیادی از آن جلوگیری کرد.

آشنایی با ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک + رابطه آن با بازده سهام

اگر تجربه سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی را داشته باشید، قطعا با مفهوم ریسک آشنا هستید. به طور کلی، ریسک در بازارهای مالی به دو دسته ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک تقسیم می‌شود.

ریسک‌های سیستماتیک، معمولا به وسیله متغیرهای خارجی و غیرقابل کنترل اتفاق می‌افتند و وابسته به صنعت خاصی نیستند، بلکه بر کل بازار تاثیرگذارند.

از طرف دیگر، ریسک غیر سیستماتیک ناشی از متغیرهای کنترل شده و شناخته شده است که بر روی موارد خاصی مانند شرکت‌ها یا یک صنعت تاثیرگذار است.

در این مقاله قصد داریم تا به بررسی ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک بپردازیم و تفاوت‌های آن‌ها را برای شما بیان کنیم.

ریسک سیستماتیک چیست؟

همانطور که در ابتدای این مقاله اشاره کردیم، ریسکی که تنها سهام یک شرکت را هدف قرار ندهد و بر کل بازار تاثیرگذار باشد، ریسک سیستماتیک نام دارد.

توجه داشته باشید که این نوع ریسک، غیرقابل پیش‌بینی و اجتناب ناپذیر است و به وسیله تنوع در سبد سرمایه‌گذاری هم کاهش نمی‌یابد. تنها راه‌حل جهت کاهش ریسک سیستماتیک، استفاده از استراتژی‌های پوشش ریسک یا استفاده از استراتژی‌های تخصیص دارایی است.

به عنوان مثال؛ سرمایه‌گذاری در املاک و یا اختصاص مقداری دارایی در اوراق مشارکت، ممکن است که ریسک سیستماتیک ناشی از سرمایه‌گذاری در بورس را کاهش دهد؛ اما بر عملکرد بازده پورتفوی شما تاثیرگذار است.

ریسک سیستماتیک، یک ریسک حاکم بر اقتصاد کلان است؛ به همین دلیل همیشه با بازار سهام همراه است و از مواردی همچون جنگ، نرخ بهره، جنگ‌های سیاسی- اقتصادی و تورم ناشی می‌شود.

ریسک غیرسیستماتیک چیست؟

ریسک غیرسیستماتیک، نوعی از ریسک در سرمایه‌گذاری و ناشی از ریسک منحصر به‌فردی است که با سرمایه‌گذاری در یک صنعت یا یک شرکت خاص به وجود می‌آید.

ریسک غیرسیستماتیک، مربوط به اخبار مربوط به یک سهم یا یک صنعت مشخص است؛ به عنوان مثال، هنگامی که کارکنان یک شرکت در آن شرکت سرمایه‌گذاری کنند و بعد از مدتی بنا به دلایلی اعتصاب کنند، ریسک غیرسیستماتیک به وجود می‌آید و بر قیمت و ارزش سهام آن شرکت تاثیر مستقیم دارد.

به ریسک غیرسیستماتیک، “ریسک حذف شدنی” هم می‌گویند؛ چراکه برخلاف ریسک سیستماتیک، می‌توان به کمک تنوع در سبد سرمایه‌گذاری آن را حذف کرد و یا کاهش داد.

ریسک غیرسیستماتیک ناچیز و قابل چشم‌پوشی است و معمولا ریسک‌های سیستماتیک مورد توجه و در پورتفوی قابل بررسی هستند.

ضریب بتا چیست؟

جهت آگاهی از ریسک سیستماتیک موجود در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، پورتفوی، یا اوراق بهادار، باید ضریب بتای آن را محاسبه کنید.

در واقع ضریب بتا، میزان ثبات و نوسان یک سرمایه‌گذاری را در مقایسه با کل بازار مشخص می‌کند. به عبارت دیگر، تغییرات بازده سهام مورد نظر شما نسبت به ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک تغییرات بازده کل بازار، ضریب بتا را نشان می‌دهد. ممکن است بازده سهام، بازده کل(بازده قیمت + بازده نقدی) یا فقط بازده قیمت باشد.

برای محاسبه ضریب بتای سهم مورد نظر، باید کوواریانس سهم و بازار را بر واریانس بازار تقسیم کنید؛ در ادامه فرمول محاسبه ضریب بتا را مشاهده می‌کنید:

فرمول محاسبه ضریب بتا در ریسک سیستماتیک

• Ri = بازده سهام مورد نظر
• RM = بازده شاخص کل

به طور کلی، حالات مختلفی از ضریب بتا، میزان ریسک موجود در سرمایه‌گذاری سهام مورد نظر را ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک تعیین می‌کند. در ادامه، حالت‌های مختلفی از ضریب بتا را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

• ضریب بتا بیشتر از 1: اگر سهامی ضریب بتای بیشتر از یک داشته باشد، ریسک سیستماتیک بالایی دارد. اصطلاحا به این نوع سهام، سهام تهاجمی می‌گویند.
• ضریب بتا کمتر از 1: این نوع سهام، ریسک سیستماتیک نسبتا کمی دارد و به عنوان سهام تدافعی شناخته می‌شود.
• ضریب بتا برابر با 1: این نوع سهام، مشابه با حرکت بازار حرکت خواهد کرد؛ یعنی اگر شاخص سهام یک واحد تغییر کند، سهام مورد نظر نیز یک واحد در جهت حرکت بازار تغییر خواهد کرد.
• ضریب بتا برابر با صفر: این نوع سهام، رفتاری مستقل از رفتار بازار دارد و بازده آن با بازده بازار ارتباطی ندارد.
• ضریب بتای منفی: این نوع سهام، رابطه عکس با بازدهی کل بازار دارد؛ یعنی اگر بازار نزولی باشد، سهام مورد نظر در روند صعودی و درحال رشد است؛ و اگر بازار صعودی باشد، قیمت سهام مورد نظر کاهش می‌یابد.

در تصویر زیر، ضریب بتاهای مختلف قابل مشاهده است:

نموداری از ضرایب بتای مختلف در بازار سهام

ضریب آلفا چیست؟

علاوه بر ضریب بتا، ضریب دیگری به نام ضریب آلفا وجود دارد که از آن به عنوان “بازده فعال” صندوق نیز یاد می‌شود.

ضریب آلفا عددی مثبت، منفی و یا صفر است. اگر ضریب آلفا برابر با 1 باشد، یعنی صندوق مورد نظر، 1 درصد عملکرد بهتری نسبت به شاخص معیار خودش دارد.

اگر آلفا 0.05- باشد، یعنی عملکرد صندوق مورد نظر، 0.05 درصد ضعیف‌تر از شاخص معیارش است. اگر آلفا برابر با صفر باشد، یعنی بازده صندوق مورد نظر متناسب با ریسک عمل می‌کند.

در نهایت، هرچه ضریب آلفا بیشتر باشد، صندوق سرمایه‌گذاری عملکردی بهتری دارد.

از کجا ضرایب آلفا و بتای صندوق‌های سرمایه‌گذاری را پیدا کنیم؟

شما می‌توانید با مراجعه به سایت فیپ ایران (fipiran) ، با کلیلک بر روی آیتم صندوق‌های سرمایه‌گذاری، اطلاعاتی از قبیل ارزش دارایی، بازده صندوق و ضرایب آلفا و بتای هر صندوق را مشاهده کنید.

علاوه بر این، در وب‌سایت هر صندوق سرمایه‌گذاری، اطلاعات مربوط به صندوق‌ها نیز قابل مشاهده است.

تصویری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلف که ضرایب آلفا و بتا در هر یک مشخص شده است.

سخن پایانی

در بازارهای مالی، ریسک‌های متفاوتی برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد.

در این مقاله، به بررسی انواع ریسک در بازار بورس، تفاوت میان آن‌ها و ضرایب مختلف در هر یک پرداختیم. امیدواریم با مطالعه این مقاله، بتوانید ریسک‌های موجود در بازارهای مالی را شناسایی کرده و با دیدگاه بهتری به سرمایه‌گذاری در این بازار بپردازید.

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

با انواع ریسک آشنا شوید

انواع ریسک

در مقاله‌های گذشته با مفهوم ریسک و به ویژه ریسک در سرمایه‌گذاری آشنا شدیم. دانستیم که بر خلاف باور عامیانه ریسک به معنای خطر کردن نیست. پذیرش ریسک‌های معقول و مناسب می‌تواند در بلند مدت، موفقیت مالی افراد را در پی داشته باشد. ثروتمندان خودساخته نیز به همین صورت موفقیت‌های بزرگ را به دست آورده‌اند. پس از آن که میزان ریسک‌پذیری خود را سنجیدید ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک و دانستید که آیا فرد ریسک‌پذیری هستید یا خیر، در ادامه قصد داریم با انواع ریسک‌ در بازار سرمایه یا بورس آشنا شویم.

انواع ریسک

ریسک‌هایی که افراد در سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف مثلا بورس با آن مواجه هستند، انواع مختلفی دارد. انواع ریسک را ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک در یک طبقه‌بندی کلی به دو دسته می‌توان تقسیم کرد:

الف. ریسک سیستماتیک (غیر قابل اجتناب – Systematic Risk) : ریسک‌هایی که کنترل آن در اختیار سرمایه‌گذار نیست را ریسک سیستماتیک یا غیر قابل اجتناب می‌نامند. نرخ تورم، بهره بانکی، سیاست‌های اقتصادی و سیاسی، نرخ ارز و …، مواردی هستند که می‌توانند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در سودآوری شرکت و در نتیجه قیمت سهام آن‌ تاثیرگذار باشند. توجه کنید که کنترل این ریسک‌ها در اختیار سرمایه‌گذار نبوده و به نوعی مربوط سیستم است.

ب. ریسک غیر سیستماتیک (قابل اجتناب – Unsystematic Risk) : به آن دسته از ریسک‌هایی که بتوان با استفاده از برخی روش‌ها از آن‌ها اجتناب کرد، ریسک‌های غیر سیستماتیک یا قابل اجتناب می‌گویند. مثلا در بازار سرمایه (بورس)، این ریسک‌ها معمولا به عوامل کلان اقتصادی وابسته نبوده و ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک ناشی از خصوصیات خاص شرکت‌ها هستند. برای مثال، اگر شرکتی که سهامش را خریده‌اید مدیریت ضعیفی داشته باشد یا توان رقابت با سایر شرکت‌ها را نداشته باشد، ریسک‌های حاصله، ریسک غیر سیستماتیک است. این ریسک‌ها اغلب منشأ درونی دارند و علت بروز آن، به داخل شرکت‌ها مربوط است.

سبد سهام (Portfolio)

حتما شما هم ضرب‌المثل “همه تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد قرار ندهید” را شنیده‌اید. در مباحث مرتبط با سرمایه‌‌گذاری نیز تئوری بسیار معروفی به نام “تئوری” سبد وجود دارد که کارکردی شبیه به همین ضرب‌المثل دارد. براساس این تئوری، با متنوع کردن سبد سرمایه‌گذاری و انتخاب دارایی‌های متنوع، چه با سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف و چه با تنوع بخشیدن به سبد سهام، می‌توان ریسک‌های قابل اجتناب را به حداقل رساند. یادآوری این نکته ضروری است که با متنوع کردن سبد سرمایه‌گذاری، تنها می‌توان ریسک‌های غیر سیستماتیک را کاهش داد اما ریسک‌های سیستماتیک از کنترل و اختیار سرمایه‌گذار خارج است. ولی نگران نباشید! با کاهش ریسک‌های غیر سیستماتیک، عملا بخش عمده‌ای از ریسک‌هایی که سرمایه‌گذار با آن مواجه است، کاهش می‌یابد.

همان‌طور که گقته شد یکی از روش‌های کاهش ریسک غیر سیستماتیک تشکیل سبد سهام یا پورتفولیو (Portfolio) است. اما قطعا به یاد دارید که در مقاله ریسک در سرمایه‌گذاری به این نکته اشاره شد که پذیرش ریسک کمتر، بازدهی کمتری نیز به همراه خواهد داشت. پس این شما ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک هستید که تصمیم می‌گیرید چقدر بازدهی می‌خواهید!

در ادامه با انواع ریسک‌ های موجود در بازار سرمایه و به طور کلی بازارهای سرمایه‌گذاری بیشتر آشنا خواهیم شد.

ریسک نرخ بهره (Interest Rate Risk)

فرض کنید که می‌خواهید بین سپرده‌گذاری در بانک با نرخ سود ثابت ۱۸ درصد و خرید سهام با بازده مورد انتظار ۴۰ درصد یکی را انتخاب کنید. اگر تمایل به پذیرش ریسک داشته باشید به دلیل اختلاف ۲۲ درصدی که خودتان پیش‌بینی کرده‌اید، سهام را انتخاب می کنید. حالا اگر بانک مرکزی تصمیم بگیرد نرخ ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک سود سپرده‌گذاری را از ۱۸ درصد به ۲۴ درصد افزایش دهد، چه اتفاقی می‌افتد؟ احتمالا این سوال را از خودتان بپرسید که “آیا ۱۶ درصد سود بیشتر ارزش ریسک را دارد؟”

نوسانات نرخ سود سپرده یا اوراق مشارکت می‌تواند بر تمامی بازارهای مالی و حتی فیزیکی اثرگذار باشد. پس ریسک نرخ سود یا در واقع تغییرات نرخ سود را به یاد داشته باشید.

ریسک تورم (Inflation Risk)

اگر تورم سالیاته کشور حدود ۲۰ درصد باشد و شما در سرمایه‌گذاری خود بتوانید ۶۰ درصد بازدهی کسب کنید، بازدهی شما مطلوب است زیرا که ۴۰ درصد بیشتر از تورم به دست آورده‌اید و در واقع قدرت خرید شما به اندازه ۴۰ درصد بیشتر شده است. حال اگر تورم به ۴۰ درصد افزایش پیدا کند و بازدهی شما همان عدد ۶۰ درصد باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟! آیا باز هم این سرمایه‌گذاری جذاب خواهد بود؟! به این نوع ریسک که ناشی از افزایش تورم کشور است ریسک تورم می‌گویند.

ریسک مالی (Financial Risk)

اگر در بازار سرمایه سهام شرکتی را خریدید که مبلغ زیادی وام از بانک دریافت کرده، طبیعتا شرکت مذکور باید اصل و سود وام دریافتی را در یک دوره مشخص پرداخت کند، بنابراین با تعهدات زیادی در آینده روبروست. این هزینه‌ها قطعا بر سود دهی شرکت نیز اثرگذار است. هر چقدر که این تعهدات و به طور کلی تعهدات مالی یک شرکت بیشتر باشد، ریسک مالی نیز بیشتر خواهد بود.

ریسک نقدشوندگی (Liquidity Risk)

در مقاله مزایای بورس برای سرمایه‌گذاران، اشاره شد که یکی از ویژگی‌های مهم یک دارایی خوب، این است که به سرعت به پول نقد تبدیل شود. مثلا از ویژگی‌های بازار مسکن نقدشوندگی کمتر آن نسبت به بازارهایی مثل سهام یا سکه است. بعد از سرمایه‌گذاری اگر بخواهید به هر دلیلی دارایی خود را به پول نقد تبدیل کنید، اما خریدار مناسبی برای دارایی شما وجود نداشته باشد، سرمایه‌گذاری شما با ریسک نقدشوندگی همراه است.

ریسک نرخ ارز (Curr ency Risk)

یکی از مسائلی که به صورت مستقیم بر وضعیت و سودآوری سرمایه‌گذاری شما تأثیر می‌گذارد، نرخ ارز است. برای مثال با افزایش قیمت ارز قیمت سکه در بازار داخلی نیز افزایش می‌یابد. همچنین در بورس اوراق بهادار نیز سودآوری شرکت‌هایی که درآمدهای صادراتی و ارزی دارند افزایش یافته و لذا قیمت سهام آن‌ها نیز بسیار بیشتر می‌شود. اما نکته این جا است که همه‌ی شرکت‌ها صادراتی نیستند! همیشه هم تغییرات ارز اثر مثبتی بر سرمایه‌‌گذاری ما نخواهد داشت! بنابراین، نوسانات نرخ ارز به عنوان یکی از ریسک‌های سرمایه‌گذاری، همواره مورد توجه سرمایه‌گذاران است.

ریسک سیاسی (Political Risk)

عدم ثبات در اوضاع سیاسی که به مسائل اقتصادی یک کشور آسیب بزند، به طور مستقیم بر عملکرد بنگاه‌های اقتصادی فعال در آن کشور تأثیر می‌گذارد. هر اندازه بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی افزایش یابد، عملکرد بنگاه‌های اقتصادی بیشتر با مشکل روبرو می‌شود. به این ریسک، ریسک سیاسی یا اصطلاحا ریسک کشور نیز می‌گویند. البته توجه کنید که تحلیل شرایط و این که رویدادهای سیاسی چه تاثیری بر شرایط اقتصادی و بازارهای مالی می‌توانند داشته باشند، بر عهده‌ی سرمایه‌گذار یعنی شما است!

ریسک تجاری (Business Risk)

تصور کنید سهام یک شرکت خودروسازی داخلی را خریداری کرده‌اید و پس از مدتی دولت تعرفه واردات خودروهای خارجی را کاهش دهد. در این صورت رقابت برای خودروسازان داخلی سخت‌تر شده و احتمالا کاهش فروش محصولات آن‌ها باعث کاهش سودآوری این‌ شرکت‌ها نیز خواهد شد. به این نوع ریسک که در واقع متوجه صنعت خاصی است و برای هر صنعت می‌تواند متفاوت باشد، ریسک تجاری می گویند.

انواع ریسک در سرمایه‌گذاری

چکیده مطلب:

مفهوم ریسک بر خلاف باور ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک عموم مردم به معنای خطر کردن نیست. ریسک از نظر ما به معنای قرار گرفتن در موقعیت‌های مناسب کسب درآمد به صورت آگاهانه و با دانش مناسب است. حتی اگر این موضوع منجر به ضرر هم شود، قطعا با تغییر نوع نگاه می‌توان از آن به عنوان کسب تجربه و یا دانش بیشتر یاد کرد. توجه کنید که افراد موفق کسانی هستند که بیشتر تجربه کرده‌اند؛ نه کسانی که هیچ تجربه و اشتباهی نداشته‌اند!

البته همان‌طور که قبلا هم گفتیم چیزی به عنوان شکست وجود ندارد، چون ما همواره در حال یادگیری و تجربه کردن هستیم.

در این مقاله و چند مقاله قبلی با مفهوم ریسک و درجه ریسک‌پذیری افراد آشنا شدیم. فهمیدیم که ریسک در سرمایه‌گذاری به طور کلی به دو نوع سیستماتیک (غیر قابل اجتناب) و غیر سیستماتیک (قابل اجتناب) تقسیم می‌شود. اما در این مقاله به صورت جزئی‌تر ریسک‌هایی نظیر ریسک تورم، ریسک نرخ سود، ریسک نقدشوندگی و … را بررسی کردیم. قطعا روش‌های بسیاری برای کاهش دادن و کنترل این ریسک‌ها وجود دارد که در مقالات دیگر به آن‌ها پرداخته می‌شود.

ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک در بازار مالی به چه معناست؟

ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک المان‌های مهمی در بازارهای مالی هستند که دانستن آن‌ها برای دارندگان سرمایه بسیار مهم است. مفاهیم بازارهای مالی یکی از مهمترین فاکتورهای تصمیم‌گیری درست هستند که برای موفقیت در این بازارها توسط سرمایه‌گذاران در نظر گرفته می‌شوند. ریسک سیستماتیک به کل بازار مربوط می‌شود ولی ریسک غیرسیستماتیک که ریسک مشخص نیز نامیده می‌شود، فقط منحصر به ریسک سرمایه‌گذاری در یک بازار مالی خاص است. در ادامه این مطلب به معرفی اجمالی این ریسک‌ها و اهمیت محاسبه دقیق آن‌ها می‌پردازیم.

انواع ریسک در بازار بورس

بازار بورس بازاری گسترده است که اتفاقات مختلفی می‌تواند بر روی آن تاثیر بگذارد. به طور کلی تنها دو ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک بر بازار بورس تاثیرگذار است. این ریسک‌ها در دو حالت کلی و جزئی صورت می‌پذیرد. یعنی ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک ممکن است بر اساس تغییرات کلی بازار رخ دهند و یا عوامل خارجی و حتی عوامل انسانی بر میزان آن‌ها تاثیر بگذارد.

ریسک سیستماتیک

ریسک سیستماتیک در حقیقت ریسکی است که باعث می‌شود تا کل بازار تحت تاثیر قرار بگیرد و مربوط به سهام یک شرکت یا صنعت خاص نمی‌شود. همچنین این ریسک را ریسک غیرقابل حذف یا ریسک بازار نیز می‌نامند. این ریسک جامعه آماری بیشتری را دربر میگیرد و تمام افراد فعال در بازار سرمایه باید آن را مورد بررسی قرار بدهند. سرمایه‌گذاران آنچنان در این ریسک دخیل نیستند و از دامنه اختیارات آن‌ها خارج است.

چگونگی کاهش دادن میزان ریسک بازار

جلوگیری از این ریسک و یا کاهش آن تقریبا غیرممکن است و نمی‌توان به طور کامل از آن اجتناب کرد. بعلاوه این ریسک غیر قابل پیش‌بینی است هرچند که با بررسی داده‌ها و کسب تجربه می‌توان تا حدودی آن را حدس زد. ریسک سیستماتیک در بازار سهام با استفاده از متنوع سازی برطرف نمی‌شود و پخش سرمایه در بخش‌های مختلف بازار باعث نمی‌شود تا ایمنی در برابر این ریسک به وجود بیاید چرا که این ریسک بر تمام بازار تاثیر می‌گذارد و تمامی سرمایه فعال صاحبان سرمایه را شامل می‌شود.

تنها راه کاهش این ریسک استفاده از استراتژی‌های پوشش ریسک و یا استراتژی تخصیص دارایی است. به عنوان مثال شما با قرار دادن مقداری از دارایی‌های خود در اوراق مشارکت یا سرمایه‌گذاری در املاک می‌توانید از ریسک سیستماتیک تا حدودی فرار کنید اما از سوی دیگر عملکرد بازده پرتفوی شما نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. این ریسک حاکم بر اقتصاد کلان بازار است بنابراین همراه همیشگی بازار سهام خواهد بود.

بررسی بتای ریسک غیر قابل حذف

آگاهی از میزان ریسک سیستماتیک یک اوراق بهادار، یک صندوق سرمایه‌گذاری و یا یک پرتفوی از طریق بررسی بتای آن صورت می‌پذیرد. بتا نشان‌دهنده این است که یک سرمایه‌گذاری در مقایسه با کل بازار چه میزان بی‌ثبات و نوسان‌پذیر است. این یعنی بتای بزرگ‌تر از یک، ریسک سرمایه‌گذاری در سهام مورد نظر از ریسک بازار بیشتر است. بتای کوچک‌تر از یک نیز به این معنی است که ریسک دارایی نسبت به بازار کمتر است. همچنین بتای برابر با یک نشان‌دهنده برابری ریسک دارایی و ریسک بازار است.

ریسک غیرسیستماتیک

ریسک غیرسیستماتیک یا همان ریسک مشخص، از ریسک منحصر به فرد سرمایه‌گذاری در شرکت و یا تخصیص سرمایه برای صنعتی مشخص در بازار نشأت می‌گیرد. این ریسک مرتبط با اخبار مختص یک سهم و یا یک صنعت خاص است. به عنوان مثال اگر کارکنان شرکتی که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید اعتصاب کنند، ارزش آن شرکت در بازار سهام کاهش پیدا می‌کند و باعث تاثیر ریسک غیرسیستماتیک بر قیمت آن‌ها می‌شود.

همچنین تمامی تغییراتی که بر صنایع مختلف تاثیرگذار هستند مانند نوسانات بازار ارز، تغییرات تعرفه‌های مختلف، تغییرات نرخ مواد اولیه صنایع و فاکتورهایی از این دست را می‌توان از مصادیق ریسک غیرسیستماتیک دانست.

راه‌های مختلف کاستن از میزان ریسک غیرسیستماتیک در بازار بورس

ریسک غیرسیستماتیک را ریسک حذف شدنی نیز می‌نامند. این ریسک را می‌توان با بررسی شرکت‌ها و صنایع در بازه‌های زمانی مختلف کاهش داد و یا حتی آن را به صفر رساند. انجام این کار اما به تخصص و تجربه در بازار سهام نیاز دارد که پیشنهاد می‌شود تا برای این کار از مشاوران حرفه‌ای بازارهای مالی استفاده کنید. کاهش این ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک ریسک از طریق متنوع‌سازی و تشکیل سبد سرمایه‌گذاری صورت می‌پذیرد. ‌

برای پرتفویی که تنوع مناسبی از سهام‌های مختلف داشته ‌باشد، ریسک غیرسیستماتیک ناچیز است و می‌توان از آن صرف نظر کرد. هر چه این ریسک به حداقل برسد، موفقیت و افزایش شما را نتیجه خواهد داد. بنابراین بررسی داده‌های بورسی و تحلیل نمودارهای آن امری کلیدی جهت محاسبه میزان ریسک غیرسیستماتیک برای سرمایه‌گذاران بازار بورس و اوراق بهادار است.

تفاوت‌های ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک

اصلی‌ترین تفاوت ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک به نحوه کنترل آن و کاهش خسارت‌های وارد شده است. ریسک غیرسیستماتیک را می‌توان با بهره‌گیری از روش‌هایی که بیان شد کاهش داد در صورتی که فرار از دست ریسک سیستماتیک عملا امکان‌پذیر نیست و ریسک کلی بازار است که تمامی فعالان این حوزه را دربر می‌گیرد.

اهمیت توجه به میزان ریسک در بازارهای مالی

محافظت از سرمایه و تلاش برای افزایش آن برای سرمایه‌گذاران بسیار مهم است. برای ایجاد امنیت مالی لازم است تا بازار هدف را به خوبی شناسایی و بررسی کرد. ورود به عرصه بازار بورس بدون در نظر گرفتن خطرات آن می‌توان مانند خودکشی باشد و سرمایه شما را به طور کامل از بین ببرد. بنابراین مهم است تا میزان ریسک بازار و فعالیت‌های بورسی مورد توجه قرار بگیرد. با این کار می‌توان از سرمایه خود مراقبت کرد و برای استفاده بهینه از آن، در فعالیت‌های مختلف شرکت کرد. افزایش سرمایه به مرور زمان صورت می‌گیرد و بازار بورس برای افرادی که حوصله یا زمان کافی را جهت فعالیت در این زمینه ندارند، توصیه نمی‌شود.

ریسک غیرسیستماتیک

تعریف ریسک غیرسیستماتیک چیست؟

ریسک غیرسیستماتیک ریسکی است که مربوط به شرکت یا صنعت است و در هر سرمایه گذاری طبیعی است. ریسک غیر سیستماتیک که به «ریسک خاص»، «ریسک قابل حذف» یا «ریسک باقی‌مانده» هم شناخته می‌شود، می‌تواند از طریق متنوع سازی کاهش یابد.

با سرمایه گذاری در سهام شرکت های مختلف از صنایع متفاوت، همچنین داشتن اوراق بهاداری مثل اوراق مشارکت، سرمایه گذاران تأثیر کمتری از یک رخداد یا تصمیم که تأثیر زیادی در یک شرکت، صنعت یا نوع سرمایه گذاری دارد، خواهند دید. مثال‌های ریسک غیرسیستماتیک شرکت شامل ورود رقیب جدید به بازار، تغییر در مقررات دولتی، تغییر مدیریت و برگشت محصول هستند.

توضیحات مدیر مالی در مورد ریسک غیرسیستماتیک

به‌طور مثال، ریسکی که در آن کارمندان شرکت‌های خودروسازی اعتصاب کنند و سهام شرکت های خودروسازی بورسی از نتیجه این اعتصاب لطمه ببینند، یک ریسک غیرسیستماتیک به حساب می‌آید. این ریسک اساساً صنعت حمل و نقل، شرکت های خودروسازی، قطعه سازها و همه شرکت‌هایی که به نحوی بر شرکت های خودروسازی مربوط می‌شود، تحت تأثیر قرار می‌دهد. چون این ریسک کل سیستم بازار را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد به آن ریسک غیرسیستماتیک می‌گویند.

سرمایه گذاری که هیچ‌چیز غیر از سهام شرکت های خودروسازی ندارد با ریسک غیرسیستماتیک بالایی روبرو است. با متنوع سازی پرتفوی خود با سهام شرکت هایی از صنایع دیگر، مثلاً سهام شرکت های دارویی و سهام شرکت های پتروشیمی، این سرمایه گذار با ریسک غیرسیستماتیک کمتر روبرو خواهد شد؛ اما حتی یک پرتفوی از دارایی های به خوبی متنوع شده هم نمی‌تواند از دست ریسک فرار کند و هنوز در معرض ریسک سیستماتیک که بی تردید کل بازار با آن مواجه است، قرار خواهد داشت.

نباید این‌طور تصور کرد که ریسک تنها سرمایه گذاران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بلکه حتی خارج بودن از بازار هم ریسک سرمایه گذاری را به صفر نخواهد رساند، زیرا همچنان سایر انواع ریسک ها نظیر ریسک از دست دادن پول یا تورم و نداشتن دارایی های کافی برای بازنشستگی دست‌وپنجه نرم شما را تهدید می‌کند.

سرمایه گذاران ممکن است از بعضی از منابع ریسک غیر سیستماتیک آگاه باشند، اما آگاه شدن از تمام آن‌ها یا دانستن اینکه چه زمانی ممکن است رخ دهند، غیرممکن است. سرمایه گذاری که در سهام شرکت های بهداشتی سرمایه گذاری می‌کند، ممکن است از یک تغییر بزرگ در قوانین دولت که بر سوددهی شرکت‌های بهداشتی تأثیر شگرف می‌گذارد، آگاه باشد؛ اما نمی‌داند چه زمانی این قوانین تأثیر خود را نشان خواهند داد، چگونه ممکن است در طول زمان تغییر ایجاد کنند یا شرکت ها چگونه به آن پاسخ خواهند داد.

معادل‌ انگلیسی ریسک غیرسیستماتیک عبارت است از:

Unsystematic Risk

اگر سؤال یا نظری دارید لطفاً در بخش پرسش و پاسخ سوالات مالی مطرح کنید. همین‌طور با اشتراک‌گذاری این نوشته در شبکه‌های اجتماعی شما هم در توسعه دانش مالی و سرمایه گذاری شریک شوید.