چرا رشد نقدینگی همچنان صعودی است؟

شاخص پیش بینی رشد نقدینگی صعودی شد

سرعت افت تراکنش های شاپرک بر اساس داده های بانک مرکزی کاهش پیدا کرده و این رقم را به مرز 676 همت رسانده است. این اتفاق را برخی با توجه به همبستگی معنادار میان شاخص رشد شاپرک و نقدینگی عامل رشد احتمالی ماهانه متغیر تورم ساز کشور در میانه تابستان قلمداد می کنند.

به گزارش اکو ایران، صحبت از شاخص‌های کلیدی اقتصاد که می شود تورم خود را به عنوان یک شاخص های مهم مطرح می کند. متغیری که برنامه ریزی های کلان و اهداف کارگردانان سناریوهای مختلف اقتصادی کنترل آن در کنار بهبود سایر شرایط اقتصادی است.

اما برخی معتقدند رادار نمایشگر تورم در سیاست های پولی زودتر پدیدار می شود. به بیان دیگر این عده معتقدند تورم های بالا چرا رشد نقدینگی همچنان صعودی است؟ در ایران منشاء پولی دارد. یعنی افزایش شاخص هایی نظیر پایه پولی و نقدینگی است که با بزرگ تر کردن حجم پول، تورم را رشد می دهند.

بافرض قبول این ادعا، خوب است روند نقدینگی تا تیر ماه بررسی شود. درهمین خصوص بررسی رشد ماهانه نقدینگی در کشور نشان می دهد سرعت افزایش این شاخص در ابتدای تابستان امسال اندکی پایین آمده و در سطح 2.8 درصد قرار گرفته است. تیر آخرین مقطعی بوده که بانک مرکزی ترکیب نقدینگی را منتشر کرد. ترکیبی که بخشی چرا رشد نقدینگی همچنان صعودی است؟ از آن پول است یعنی پولی که دسترسی به آن ساده تر بوده و بخش دیگر شبه پول یعنی پولی که دسترسی به آن سخت تر است. تراکنش های بانکی می تواند ذیل این نام یعنی شبه پول قرار بگیرد. اکنون شاپرک، سامانه ای که بانک مرکزی هر ماه روندی را از وضعیت تراکنش های آن منتشر می کند یک قدم زودتر از نقدینگی منتشر شده و تاحدی می تواند دورنمایی از تورم میانه تابستان را تصویر کند. طبق تعاریف این متغیر از بخش های چرا رشد نقدینگی همچنان صعودی است؟ شبه پول به شمار می آید.

حجم 676 همتی تراکنش های شاپرک در مرداد

درمرداد ماه امسال حجم کل تراکنش های اعلام شده در سامانه شاپرک برابر با 676 هزار و 235 میلیارد تومان بوده و از دوماه قبل خود کمتر شده است.

با این حال بررسی آمار و ارقام نشان می دهد حجم این تراکنش ها تا نیمه تابستان تقریبا هنوز در سطح بالایی قرار داشته است.

کاهش سرعت افت ماهانه شاپرک در میانه تابستان

بررسی رشد ماهانه این شاخص نشان می دهد در مرداد ماه افت تراکنش های شاپرک برابر با منفی 1.4 درصد بوده است. در حالی که این افت در تیرماه برابر با منفی 5.4 درصد ثبت شده بود و اکنون به میزان قابل توجهی از سرعت آن کاسته شده است. مقایسه آمار این تراکنش ها با روند ماهانه نقدینگی در کشور نشان می دهد به صورت ظاهری همبستگی معناداری میان این دو شاخص وجود داشته که از میانه سال گذشته تاکنون جدی تر نیز شده است. البته تغییرات این تراکنش ها در بخش شبه پول قرار دارد درحالیکه 22.5 درصد از نقدینگی را در این ماه پول تشکیل داده است.

در نهایت می توان گفت کاهش سرعت افت تراکنش های شاپرک به همراه بالاتربودن سهم پول از نقدینگی می تواند عاملی فزاینده در رشد ماهانه تورم در مرداد ماه بوده و انتظار رشد نقدینگی در این ماه را قوت بخشد. این در حالی است که البته برخی دیگر از تحلیل گران آماری، رشد منفی پیاپی در تراکنش ها را عاملی می دانند که ممکن است سرعت رشد نقدینگی را کنترل کرده و این شاخص را در اندازه رشد محدودی نگه دارد.

پایان سراشیبی رشد نقدینگی؟

دنیای اقتصاد : رشد نقطه به نقطه پایه پولی و نقدینگی، در مردادماه افزایشی شدند. گزارش اخیر بانک مرکزی نشان می‌دهد، رشد پایه پولی که یک مسیر کاهشی را از آذرماه سال قبل آغاز کرده بود، در مردادماه با افزایش ۴واحد درصدی به بالای ۳۰درصد رسیده است. این افزایش قابل توجه می‌تواند یک زنگ هشدار از بابت قرارگرفتن متغیرهای کلیدی اقتصاد در مسیر «شارژ تورم» باشد. همچنین در مردادماه رشد نقدینگی با افزایش ۳/ ۰واحد درصدی به ۷/ ۳۷درصد رسید. اگرچه این میزان افزایش در یک ماه ناچیز است، اما ۴ماه متوالی است که رشد نقدینگی در کانال ۳۷درصد درجا می‌زند و این کانال مقاومت قوی را از خود نشان داده است. اما چرا مسیر کاهش رشد نقدینگی و پایه پولی تغییر یافته است؟ در ماه‌های اخیر میزان مطالبات بانک‌ها از بانک مرکزی و استقراض دولت از بانک مرکزی رشد کرده و این دو باعث چاپ پول بیشتر بانک مرکزی شده است. در نتیجه عدم تعادل در منابع و مصارف بانک‌ها و بودجه بار دیگر فشار جدیدی را به منابع بانک مرکزی وارد کرده است.

آمارهای جدید بانک مرکزی نشان می‌دهد رقم نقدینگی در مردادماه به 5402هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به ماه قبل رشد 9/ 2درصدی و نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 7/ 37درصدی را نشان می‌دهد. از سوی دیگر، گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد رقم پایه پولی در مردادماه به 672هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به تیرماه رشد 3درصدی داشته است. رشد نقطه به نقطه پایه پولی نیز در چرا رشد نقدینگی همچنان صعودی است؟ مردادماه 3/ 30درصد گزارش شده که نسبت به رشد نقطه‌ای تیرماه افزایش 1/ 4واحد درصدی را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر به نظر می‌رسد موتور چاپ پول دوباره روشن شده است که در صورت تکرار آن در ماه‌های بعد، اثر آن در رشد نقدینگی و تورم دیده خواهد شد. آمار جدید نشان می‌دهد هم رشد نقطه‌ای نقدینگی و هم رشد نقطه‌ای پایه پولی تغییر مسیر داده و یک مسیر جدید را در جهت صعودی آغاز کرده است.

پایه پولی و نقدینگی در اقتصاد

پایه پولی و نقدینگی به شکل ساده چه متغیرهایی هستند و چه موضوعی را بیان می‌کنند؟‌ پایه پولی منابعی است که توسط بانک مرکزی منتشر شده و در چرخه اقتصاد در اختیار بانک‌های تجاری قرار می‌گیرد؛ به طوری که بانک‌ها می‌توانند با استفاده از این منابع و از طریق خلق پول بانکی به گسترش حجم پول بپردازند. پول تولیدشده توسط بانک مرکزی در طی چرخه اقتصاد، با توجه به ضریب فزاینده، تبدیل به میزان نقدینگی می‌شود.

در بلندمدت رشد نقدینگی می‌تواند معادل مجموع نرخ تورم و نرخ رشد اقتصادی باشد. بنابراین در نهایت افزایش نقدینگی، در اقتصادی که رشد محدود و مشخصی دارد، تبدیل به نرخ تورم بالا می‌شود. در طول یک دهه گذشته، تلاش زیادی برای کاهش نرخ رشد نقدینگی صورت گرفته است، اما اصولا به دلیل عدم تعادل در ساختار بودجه و نظام بانکی، در نهایت ماشین رشد نقدینگی همچنان روشن مانده است و در محدوده نرخ تورم نوسان می‌کند. حال در ماه‌های گذشته، تلاش‌هایی برای کاهش نرخ رشد نقدینگی صورت گرفته و این نرخ از قله 43درصدی به رقم 4/ 37درصد در تیرماه کاهش یافته بود. اما در مردادماه شرایط به گونه‌ای متفاوت رقم خورد و شاهد افزایش رشد نقدینگی بودیم.

انبساط 9/ 2درصدی نقدینگی در یک ماه

بانک مرکزی گزارش تحلیل تحولات اقتصاد کلان و اقدامات بانک مرکزی در مرداد‌ماه را منتشر کرد. براساس آمار بانک مرکزی، رقم نقدینگی در مردادماه به 5402هزار میلیارد تومان رسید. به این ترتیب رشد ماهانه نقدینگی در مردادماه 9/ 2درصد است که نسبت به رشد ماهانه در تیرماه تقریبا بدون تغییر بوده است. از سوی دیگر رشد نقطه به نقطه نقدینگی در دومین ماه تابستان 7/ 37درصد بوده که نسبت به ماه اول تابستان رشد 3/ 0واحد درصدی را ثبت کرده است. نگاهی به روند رشد نقدینگی از ابتدای سال جاری نشان می‌دهد این رقم در فروردین‌ماه 2/ 38درصد بوده؛ اما از اردیبهشت‌ماه در کانال 37درصد در حال نوسان است. به نظر می‌رسد با توجه به پرش پایه پولی در مردادماه، مسیر کاهشی رشد نقدینگی به پایان رسیده است. البته این موضوع بستگی به تحولات متغیرهای پولی در ماه‌های آینده دارد.

سهم پوشش آماری

در گزارش بانک مرکزی تاکید شده است: «لازم به توضیح است در حدود 5/ 2واحد درصد از رشد نقدینگی در دوازده‌ماهه منتهی به پایان مردادماه سال 1401 مربوط به اضافه شدن اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک مهر اقتصاد به اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک سپه (به‌واسطه ادغام بانک‌های متعلق به نیروهای مسلح در بانک سپه) است و فاقد آثار پولی است. به عبارت دیگر در صورت تعدیل اثرات پوشش آماری مذکور، رشد نقدینگی در پایان مردادماه سال 1401 نسبت به پایان مردادماه سال 1400 معادل 3/ چرا رشد نقدینگی همچنان صعودی است؟ 35درصد خواهد بود.»

جهش پایه پولی در مرداد‌ماه

آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد در مردادماه سال جاری، رقم پایه پولی 672هزار میلیارد تومان اعلام شد. بررسی رشد ماهانه پایه پولی از ابتدای سال نشان می‌دهد در فروردین این رقم 4/ 1درصد بوده اما در اردیبهشت‌ماه به 1/ 5درصد رسید. در خردادماه رشد پایه پولی منفی شد اما در تیرماه مجددا به مثبت 2درصد رسید. گزارش اخیر بانک مرکزی نشان می‌دهد در مردادماه نیز رشد پایه پولی بر مدار صعودی باقی مانده و با افزایش یک واحد درصد نسبت به تیرماه به 3درصد رسیده است. به این ترتیب در دو ماه متوالی رشد ماهانه پایه پولی مثبت بوده است که در صورت تکرار این روند اثر فزاینده آن بر نقدینگی دیده خواهد شد. از سوی دیگر، آمارها نشان می‌دهد رشد پایه پولی در مردادماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 3/ 30درصدی را ثبت کرد که نسبت به رشد نقطه‌ای تیرماه افزایش 1/ 4واحد درصدی را نشان می‌دهد. بررسی روند رشد نقطه‌ای پایه پولی نشان می‌دهد بیشترین رقم رشد نقطه‌ای پایه پولی در تیرماه

1400 با رقم 6/ 42درصد رخ داد. پس از آن روندی تقریبا نزولی آغاز شد. به طوری که در فروردین سال جاری به 5/ 31درصد رسید. این روند ادامه پیدا کرد و در خرداد‌ماه 1401 به زیر 30درصد (8/ 27درصد) رسید. در اولین ماه تابستان، رشد نقطه به نقطه پایه پولی 2/ 26درصد بود که پایین‌ترین رقم از مرداد 99 به حساب می‌آید. اما در مردادماه سال جاری این روند شکسته شد و رشد پایه پولی به بالای 30 درصد بازگشت. دلیل رشد پایه پولی چیست؟‌

دلایل رشد پایه پولی

آمارهای رشد پایه پولی در مردادماه بر اساس اجزا منتشر نشده است، اما می‌توان حدس زد چه عاملی باعث رشد پایه پولی در مردادماه شده است. در آمار تیرماه که بانک مرکزی، جزئیات پایه پولی را به تصویر کشیده، دو عامل رشد خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی و مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها، عامل اصلی رشد پایه پولی معرفی شده است. به نظر می‌رسد در مردادماه نیز بدهی دولت به بانک مرکزی و بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی تشدید شده است. یعنی عدم تعادل سنتی در بانک‌ها و دولت باز دوباره باعث رشد پایه پولی شده است. این موضوع می‌تواند پارازیت اصلی در مسیرکاهش نرخ تورم باشد. در حقیقت، اگر چه دولت توانسته با کنترل نوسانات ارزی، نرخ تورم کوتاه‌مدت را تا حدودی کنترل کند، اما تحولات پولی و روشن بودن ماشین چاپ پول نشان می‌دهد فرصت دوباره برای جهش قیمت‌ها فراهم شده است. این موضوع می‌تواند تهدید بزرگی در مسیر کاهش نرخ تورم باشد.

چرا رشد نقدینگی همچنان صعودی است؟

نقدینگی، یکی از اصلی ترین علت های تورم مزمن کشورمان است. در آخرین گزارش بانک مرکزی نقدینگی رشد ماهانه ۲.۵ درصدی و رشد نقطه ای ۴۱ درصدی را تجربه کرده است. با بررسی عوامل تشکیل دهنده نقدینگی و داده های پولی بانک مرکزی از ابتدای سال ۱۳۸۵ تاکنون، سرعت رشد این شاخص مهم را در سال های اخیر با سرعت متوسط بلند مدت آن مقایسه می‌کنیم.

• نقدینگی چیست و از چه عواملی اثر می‌پذیرد؟
• رشد نقدینگی در سالهای گذشته
• علل رشد پایه پولی و ضریب فزاینده

اقتصادآنلاین - مرتضی آل غفور؛ رشد نقدینگی در سال های اخیر به یکی از چالش بر انگیزترین موضوعات اقتصادی تبدیل شده است. نقدینگی از دو عامل پایه پولی و ضریب فزاینده پولی تاثیر می‌پذیرد. افزایش هر یک از این دو مستقیماً بر حجم نقدینگی اثر گذار خواهد بود. کارشناسان کسری بودجه دولت و ساختار نظام بانکی کشورمان را عمده ترین دلایل رشد نقدینگی می‌دانند. رشد نقدینگی از آن جهت اهمیت دارد که رشد بالاتر نقدینگی نسبت به نیاز درون‌زای اقتصاد ایران، منجر به شوک های متعدد در بازار های مالی و افزایش قیمت های عمومی می‌شود. در آخرین گزارش ماهانه بانک مرکزی، نقدینگی در پایان آذر ماه امسال به چهار هزار و چهارصد و بیست و هفت هزار میلیارد تومان رسیده است. این عدد رشد 41 درصدی نقدینگی را در آذر امسال نسبت به زمان مشابه سال قبل نشان می‌دهد. حال سوال اصلی این است که رشد نقدینگی در سال های اخیر تحت تاثیر چه عواملی است و آیا سرعت رشد آن افزایشی است؟

نقدینگی چیست و از چه عواملی اثر می‌پذیرد؟

نقدینگی عبارت است از مجموع پول و دارایی های نقدی. این دارایی ها با توجه به میزان نقد شوندگی به دو دسته پول و شبه پول تقسیم می‌شوند. منظور از پول مجموع اسکناس و مسکوکات موجود، به علاوه سپرده هایی بانکی‌ای است که سرعت بالایی در نقد شوندگی داشته باشند؛ مثلا سپرده های قرض الحسنه متصل به کارت های اعتباری یا سپرده های جاری دارای دسته چک. در مقابل دارایی هایی که سرعت نقدشوندگی پایینی داشته باشند مثل حساب های سرمایه گذاری مدت دار که نقد شدن و خرج کردن آن مستلزم رعایت قوانینی است، شبه پول محسوب می‌شوند.

اما آنچه میزان نقدینگی در کشور را مشخص می‌کند میزان پایه پولی و ضریب فزاینده آن است. منظور از پایه پولی، آن پولی است که بانک مرکزی با توجه به دارایی های داخلی و خارجی خود منتشر و آن را در ترازنامه نیز ذکر می‌کند. اما تغییر در پایه پولی منجر به تغییرات بسیار بیشتری در حجم نقدینگی خواهد شد. به همین دلیل به آن پول پر قدرت نیز گفته می‌شود.

و منظور از ضریب فزاینده قدرت وام دهی و به چرخش درآوردن پول اولیه منتشر شده توسط بانک های تجاری است. ضریب فزاینده به عوامل مختلفی از جمله نسبت نگهداری پول به سپرده های مدت دار بانکی توسط مردم و نسبتی که بانک مرکزی برای نگهداری سپرده های بانک‌ها مشخص می‌کند بستگی دارد.

رشد نقدینگی در سالهای گذشته

گزارش آذر ماه بانک مرکزی از داده های پولی حاکی از رشد نقطه ای 41 درصدی نقدینگی در این ماه است. این رشد در جایی است که متوسط رشد نقطه ای نقدینگی از ابتدای سال 1385 تا کنون تنها 28 درصد است. نمودار زیر روند رشد نقطه ای نقدینگی و میانگین آن در این سالها را نشان می‌دهد.

همان طور که از نمودار مشخص است از میانه سال 1397 سرعت رشد نقدینگی افزایشی شده و از انتهای سال 98 به بعد بیشتر از میانگین 15 ساله خود بوده است. بخشی از علت این بالا رفتن سرعت رشد نقدینگی به دلیل رشد پایه پولی و بخشی از آن به دلیل زیاد شدن ضریب نقدینگی است؛ با زیاد شدن ضریب نقدینگی هر تغییری در پایه پولی منجر به تغییر بیشتری در نقدینگی می‌شود. به طور مثال این ضریب در ابتدای دوره مورد بررسی نزدیک 4.5 و امروز اندکی کمتر از 8 است. به این معنی که هر یک واحد تغییر در پایه پولی، نقدینگی را هشت واحد تغییر می‌دهد. افزایش همزمان پایه پولی و ضریب فزاینده موجب سرعت گرفتن رشد نقدینگی شده است.

علل رشد پایه پولی و ضریب فزاینده

بانکها با دو محدودیت ذخیره بخشی از سپرده هایشان در بانک مرکزی و نگهداری پول نقد توسط مردم رو به رو هستند. هر چه این دو نسبت بیشتر باشند؛ بانک ها قدرت کمتری در گردش پول اولیه و خلق اعتبار جدید خواهند داشت. نرخ سپرده گذاری بانک ها نزد بانک مرکزی که به نرخ قانونی معروف است در این سالها تغییر بسیار اندکی داشته و عمده دلیل تغییر ضریب فزاینده به تمایل بانک ها به وام دهی، و تمایل مردم به گرفتن وام بر می گردد.

همان طور که پیشتر گفته شد پایه پولی از خالص دارایی های خارجی و داخلی بانک مرکزی تشکیل شده است. دارایی های خارجی بانک مرکزی را طلا و ارز های بانک مرکزی تشکیل داده؛ و دارایی های داخلی بانک مرکزی را بدهی بانک ها و دولت به بانک مرکزی تشکیل داده است.

نمودار زیر رشد نقطه ای پایه پولی را از ابتدای سال 1385 تا کنون نشان می‌دهد. همان طور که از این نموار مشخص است میانگین رشد پایه پولی در این سالها 24.5 درصد بوده است که بدون شک بیش از نیاز اقتصاد کشورمان است. همچنین این نرخ از انتهای سال 97 تا کنون همواره بیش از میانگین بلند مدت خود بوده است.

در این شرایط و تا زمانی که پایه پولی با سرعتی بالاتر از نیاز درون‌زای اقتصاد در حال افزایش است، رشد متناسب نقدینگی همراه با آن در آینده غیر قابل چرا رشد نقدینگی همچنان صعودی است؟ اجتناب خواهد بود.

چرا نقدینگی در ایران افزایش یافت؟

یک کارشناس اقتصادی گفت: نرخ رشد نقدینگی طی چند سال گذشته حدود ۲۰ درصد بوده و از اواخر پارسال افزایش یافته و در حال حاضر از ۳۰ درصد عبور کرده است و این یکی از دلایلی است که برخی از تحلیلگران پیش‌بینی تورم‌های بالا را برای اقتصاد ایران می‌کنند، اما مسئله این است که اقتصاد جهان طی ماه‌های اخیر اتفاق جدیدی را از سر می‌گذراند و آن شوک شیوع بیماری کرونا و تبعات اقتصادی و پولی و مالی آن است.

حمید زمان‌زاده - معاون پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی - در گفت‌وگو با ایسنا، درباره وضعیت امروز اقتصاد ایران و چشم‌انداز آن، اظهار کرد: امروز در شرایطی قرار داریم که بازارهای دارایی از جمله بازار سهام، سکه، ارز و بازار مسکن با نوساناتی با درجات مختلف مواجه هستند و از سوی دیگر بر اساس آمار بانک مرکزی با افزایش نرخ رشد متغیرهای پولی مانند پایه پولی و نقدینگی نیز مواجه بوده‌ایم. با توجه به رشد متغیرهای پولی و نوسانات ایجاد شده بحث‌های مختلفی درباره اقتصاد ایران مطرح می‌شود و برخی مسائلی مانند تورم‌های بالا را مطرح می‌کنند اما با توجه به داده‌ها و مبانی اقتصادی جاری و چشم انداز اقتصاد ایران امکان حرکت به سمت تورم بالا وجود ندارد.

وی با بیان اینکه بررسی نمودار پایه چرا رشد نقدینگی همچنان صعودی است؟ پولی ایران از سال ۱۳۷۰ تا خرداد ۱۳۹۹ نشان می‌دهد که پایه پولی در اقتصاد ایران طی سال‌های مختلفی ارقام بالاتر از ۳۰ درصد را تجربه کرده و حتی در نیمه دوم دهه ۷۰ تا ۵۰، درصد نیز بالا رفته است، تصریح کرد: از سال ۱۳۹۰ رشد پایه پولی در محدوده ۲۰ درصد کنترل شده بود که در چند ماه اخیر با رشد در پایه پولی مواجه هستیم و از ارقام ۳۰ درصد فراتر رفته است که این اتفاق تجربه جدید و اتفاق عجیبی در اقتصاد ایران نیست.

وضعیت رشد نقدینگی در دولت‌های مختلف

زمان‌زاده افزود: همچنین بررسی نمودار متوسط نرخ رشد نقدینگی در دولت‌های مختلف نشان می‌دهد که در دولت سازندگی نرخ رشد متوسط نقدینگی ۲۸.۴ درصد، در دولت هفتم و هشتم نرخ رشد ۲۶.۶ درصد، در دولت نهم و دهم ۲۷.۷ درصد و در دولت یازدهم و دوازدهم ۲۵.۸ درصد بوده که پایین‌ترین نرخ متوسط رشد نقدینگی در همه دوره‌های دولت‌های جمهوری اسلامی پس از دفاع مقدس بوده است.

این تحلیلگر اقتصادی خاطرنشان کرد: نرخ رشد نقدینگی طی چند سال گذشته حدود ۲۰ درصد بوده و از اواخر سال ۱۳۹۸ افزایش یافته و در حال حاضر از ۳۰ درصد عبور کرده است و این یکی از دلایلی است که برخی از تحلیلگران پیش‌بینی تورم‌های بالا را برای اقتصاد ایران می‌کنند، اما مسئله این است که اقتصاد جهان طی ماه‌های اخیر اتفاق جدیدی را از سر می‌گذراند و آن شوک شیوع بیماری کرونا و تبعات اقتصادی و پولی و مالی آن است.

وی افزود: بررسی روند متغیرهای پولی اقتصاد آمریکا نشان می‌دهد که رشد نقدینگی و پایه پولی آمریکا در سال‌های گذشته به طور متوسط زیر ۱۰ درصد بوده است اما در چند ماه گذشته با شیوع کرونا روند متغیرهای پولی در اقتصاد آمریکا عوض شده و پایه پولی بعد از اینکه در هشت سال گذشته در ارقام منفی و نزدیک به صفر بود، طبق آخرین آمار در اردیبهشت ۹۹ به حدود ۶۰ درصد رسیده است.

زمان‌زاده ادامه داد: همزمان رشد حجم پول آمریکا در اردیبهشت به ۳۳.۸ درصد و نرخ رشد نقدینگی آمریکا نیز به بیش از چرا رشد نقدینگی همچنان صعودی است؟ ۲۳ درصد رسیده که این آمار در اقتصاد آمریکا طی دهه‌های اخیر بی‌سابقه است. بنابراین، مقایسه روندهای پولی در اقتصاد آمریکا و سایر کشورها نشان می‌دهد که افزایش نرخ رشد نقدینگی و پایه پولی در ماه‌های اخیر یک روند جهانی و ناشی از تبعات اقتصادی شوک کرونا بوده و دولت‌ها و بانک‌های مرکزی به ناگزیر سعی کرده‌اند با اتخاذ سیاست‌های انبساط پولی از تعمیق رکود جلوگیری کنند.

رشد نقدینگی تنها برای اقتصاد ایران نیست

در ادامه زمان زاده تاکید کرد: بنابراین روند افزایش نرخ رشد نقدینگی و پایه پولی در چند ماه گذشته روندی نیست که تنها متعلق به اقتصاد ایران باشد و تسهیلاتی که برای بحث کرونا داده شده و کسری بودجه‌ای که به دلیل کرونا شکل گرفته و همچنین توقفی که در فعالیت‌های اقتصادی به ویژه بخش‌های خدماتی رخ داده موجب شده درجاتی از انبساط پولی توسط بانک‌های مرکزی در کل دنیا در دستور کار قرار بگیرد و بانک مرکزی ایران نیز همین روند را در پیش گرفته تا بتوانیم روند مثبت رشد اقتصادی غیرنفتی در سال ۹۸ را در سال ۹۹ نیز ادامه دهیم و در عین حال مردم نیز شرایطی سخت‌تر از آنچه گذشت را تجربه نکنند.

این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: مقایسه دو نمودار نرخ رشد نقدینگی و نرخ تورم نشان می‌دهد که از اواخر سال ۱۳۹۶ با خروج آمریکا چرا رشد نقدینگی همچنان صعودی است؟ از برجام به دلیل نوسانات ارزی ناشی از تحریم‌ها با سیر صعودی تورم مواجه شدیم و هم‌زمان تا حدودی نرخ رشد نقدینگی سیر صعودی پیدا کرد اما نکته کلیدی این است که در این دوره تا اواخر سال ۱۳۹۸ نرخ رشد نقدینگی کمتر از نرخ رشد تورم بوده است و شوک نرخ ارز باعث بروز تورم در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ بود و ارقام بالای تورم را ایجاد کرد اما به دلیل این که ناشی از رشد نقدینگی نبود، این نرخ تورم با تثبیت نسبی در بازار ارز بلافاصله شروع به کاهش کرد.

ابرتورم چه زمانی اتفاق می‌افتد؟

به گفته این اقتصاددان ابرتورم زمانی اتفاق می‌افتد که برای چند سال متمادی رشد نقدینگی و حجم پول فراتر از نرخ تورم باشد و این انباشتی که در حجم نقدینگی اتفاق می‌افتد باعث می‌شود که تورم شروع به افزایش پیدا کند و به تدریج روند تورم از کنترل خارج شود.

این کارشناس پولی و بانکی افزود: همچنین روند اجزای پایه پولی نشان می‌دهد که رشد پایه پولی که اخیراً اتفاق افتاده، بخشی به افزایش ذخایر خارجی بانک مرکزی بر می‌گردد و اینکه این رشد پایه پولی ناشی از افزایش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی بوده، نگرانی ما را بسیار کمتر می‌کند و پیش‌بینی ما این است که این روند رشد نقدینگی و رشد پایه پولی طی ماه‌های اخیر تا حدودی تثبیت شود و بعد از آن به احتمال زیاد با روند کاهشی مواجه خواهد شد و به زیر ۳۰ درصد باز خواهد گشت.

تورم ایران ناشی از رشد نرخ ارز است نه نقدینگی

وی خاطرنشان کرد: بررسی نمودار نقدینگی حقیقی یا تورم‌زدایی شده نیز نشان می‌دهد که طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶ این شاخص سیر صعودی داشته اما از ابتدای سال ۱۳۹۷ که شوک ارزی پیش آمد، نقدینگی حقیقی با سیر نزولی مواجه شده و در چند ماه اخیر مقدار اندکی افزایش یافته است که این نشان می‌دهد رشد نقدینگی نه تنها پیشران تورم نبوده است بلکه عقب‌تر از تورم است.

زمان‌زاده با تاکید بر اینکه روند کل‌های پولی اقتصاد ایران در شرایط فعلی هیچ آثاری از بروز تورم‌های بالا را از خود نشان نمی‌دهد و اگر بازار ارز به ثبات نسبی که طی دو سال اخیر داشت بازگردد، هیچ نگرانی در خصوص افزایش تورم نخواهیم داشت، گفت: حتی اگر شوک ارزی هم داشته باشیم،‌ صرفاً با افزایش موقتی نرخ تورم مواجه خواهیم شد و این امر نمی‌تواند اقتصاد ایران را به سمت تورم‌های بالا پیش ببرد بلکه آنچه منجر به ایجاد ابرتورم می‌شود این است که سال‌های متمادی نرخ رشد نقدینگی به صورت قابل ملاحظه‌ای بالاتر از نرخ تورم باشد.

دست‌یابی به تورم ۲۰ تا ۲۴ درصدی در نیمه دوم ۱۴۰۰

وی در پایان سخنانش تاکید کرد: روند متغیرهای پولی و روند بازارهای دارایی نشان می‌دهد که با وجود نوساناتی که ایجاد شده اگر فکر کنیم که این افزایش ۱۰ تا ۱۵ واحد درصد در رشد متغیرهای پولی که عمدتاً به دلیل مدیریت تبعات اقتصادی شوک شیوع کرونا بوده می‌تواند اقتصاد ایران را به سمت تورم‌های بالا پیش ببرد، به بیراهه رفته‌ایم. در مجموع و با وجود روندهای جاری متغیرهای پولی و مالی، نه تنها بحث تورم بالا منتفی است بلکه ما همچنان این امکان را داریم که به هدفگذاری ۲۰ تا ۲۴ درصدی تورم که بانک مرکزی اعلام کرده هرچند با چند ماه تاخیر، در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ دست پیدا کنیم.

تداوم رشد پایه پولی و نقدینگی در تیر ماه / دست دولت همچنان در جیب بانک‌ها است

مطابق اعلام چرا رشد نقدینگی همچنان صعودی است؟ بانک مرکزی، افزایش پایه پولی در تیر ماه ۱۴۰۱ دو درصد رشد کرد و نقدینگی در این مدت با افزایش سه درصدی مواجه شد.

به گزارش تجارت‌نیوز، بانک مرکزی به تازگی آمار متغیرهای پولی تیر ماه ۱۴۰۱ را منتشر کرده است که از ادامه روند افزایش پایه پولی، نقدینگی و ضریب فزاینده حکایت دارد.

افزایش پایه پولی و نقدینگی ادامه دارد

طبق گزارش منتشر شده توسط بانک مرکزی، پایه پولی در تیر ماه ۱۴۰۱ با افزایش دو درصدی به ۶۵۳هزار میلیارد تومان رسیده است. همچنین این رقم از ابتدای سال ۱۴۰۱ معادل ۸٫۱درصد افزایش یافته و نسبت به دوره مشابه سال گذشته بیش از ۲۶٫۲درصد رشد کرده است.

ضریب فزاینده پولی نیز نسبت به ماه گذشته صعودی شد و از هشت درصد عبور کرد. این رقم به این معنی است که با هر یک واحد افزایش در پایه پولی، هشت واحد به نقدینگی اضافه خواهد شد.

نقدینگی در اقتصاد ایران هم به روند صعودی خود ادامه داد و در پایان تیر ماه به ۵,۲۵۰هزار میلیارد تومان رسید. این رقم نسبت به تیر ماه ۱۴۰۰ معادل ۳۷٫۴درصد رشد کرده و از ابتدای امسال با افزایش ۸٫۶درصدی مواجه شده است. به علاوه، نرخ رشد نقدینگی در طول تیر ماه نیز به حدود سه درصد می‌رسد.

تداوم استقراض دولت از بانک‌ها

بر اساس داده‌های این گزارش، مجموع بدهی‌های بخش دولتی به شبکه بانکی در پایان تیر ماه از ۷۴۷هزار میلیارد تومان عبور کرده است. به این ترتیب دولت و شرکت‌های دولتی بر خلاف ادعاهای مطرح شد مبنی بر توقث استقراض از شبکه بانکی، تنها در تیر ماه حدود ۳۰هزار میلیارد تومان از بانک‌ها قرض گرفته‌اند.

با این وجود افزایش بدهی دولت به شبکه بانکی مختص به تیر ماه نبوده. از ابتدای سال جاری مطالبات بانک‌ها از دولت ۱۳٫۹درصد افزایش یافته است. این رقم در مقایسه با تیر ماه ۱۴۰۰ نیز ۱۶٫۱درصد رشد کرده است.